The influence of morphological changes of small lowland river on discharge rate. The aim of the study was the comparison of the changes of cross-sections and longitudinal profile of the Mała river at the distance of 600 m. The paper presents the geometry changes of the river from field measurements made in 2013 in comparison with design assumptions from 1967 which were implemented in 1971. The four (available historical) cross-sections (hm 7+700, 7+800, 7+900, 8+000) and longitudinal profile (hm 7+700÷8+300) of the river were analysed and compared. The large scale of subsidence of the land surface on both banks was observed (even to 0.5 m). Probably it is the effect of peat shrinkage and mineralization processes of organic soils. The bottom of the Mała river was still located at the same altitude in sand deposits in the analysed period 1971-2013. The designed slope of bottom of the Mała river equals 0.7‰ (1967) and present slope (2013) was estimated to be around 1‰. The subsidence of peat layers on both river banks, changes in cross-sections’ parameters (present irregular shapes in comparison with designed trapezoidal cross-sections) caused the reduction of cross-sectional area and water discharge of about 40-50% in comparison with parameters designed in 1967 and made in 1971.

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie streszczenie. W pracy przedstawiono wpływ procesów osiadania i zanikania gleb organicznych murszowych na 4 profile podłużne rowów odwadniająco-nawadniających, wchodzących w skład systemu nawodnień podsiąkowych obiektu Solec (gm. Góra Kalwaria, pow. piaseczyński, woj. mazowieckie). Analizie poddano zmiany rzędnych brzegów oraz dna rowów w latach 1967-2013, ich głębokości oraz spadków dna. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że w okresie 46 lat nastąpiło obniżenie się brzegów rowów w pobliżu ich ujścia do rzeki o ok. 80-120 cm, co było skutkiem osiadania i zanikania gleb organicznych na analizowanym obszarze. Średnie roczne tempo obniżania się powierzchni terenu wynosiło 1,7-2,6 cm • rok-1. Powyższe procesy spowodowały znaczne zmniejszenie się głębokości rowów, jak również bardzo duże zmiany spadków dna na poszczególnych odcinkach. słowa kluczowe: gleby organiczne murszowe, osiadanie, zanikanie, profile podłużne rowów odwadniająco-nawadniających. WsTĘp W Polsce w latach 60. i 70. XX wieku na cele rolnicze odwodniono ok. 80% gleb torfowisk niskich, tj. ok. 820 tys. ha [Czaplak i Dembek 2000]. Odwodnienie tych gleb spowodowało rozwój procesu decesji, który wiąże się w pierwszych latach m.in. ze zjawiskiem osiadania powierzchni torfowisk na skutek zaniku siły wyporu wody i zagęszczania materii organicznej. Skala tego zjawiska zależy w głównej mierze od głębokości odwodnienia, rodzaju gleby torfowej i jej pierwotnej miąższości. W lite

OCENA WARUNKÓW HYDRAULICZNYCH ZMODERNIZOWANEGO ZBIORNIKA WODNEGO W LEŹNICY WIELKIEJW pracy przedstawiono analizę wyników obliczeń hydraulicznych pod kątem oceny funkcjonowania zmodernizowanych urządzeń upustowych obiektu piętrzącego zbiornika wodnego na rzece Gnidzie w Leźnicy Wielkiej. W 2011 roku zrewaloryzowano będący w złym stanie technicznym obiekt piętrzący oraz jego urządzenia upustowe. W celu kompletnej oceny hydraulicznych warunków działania obiektu wodnego przeprowadzono jego inwentaryzację i oględziny konstrukcji budowli w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia odpowiednich analiz. Ponadto wykonano pomiary niwelacyjne w wybranych przekrojach koryta rzeki poniżej budowli. Sporządzono charakterystykę zdolności przepustowej koryta w dolnym stanowisku budowli oraz określono jej wpływ na wydatek spustów dennych zbiornika. Przeprowadzone obliczenia wykazały, że zmodernizowane urządzenia upustowe umoż-liwiają poprawne przeprowadzanie przepływów wód i utrzymanie oczekiwanego położenia zwierciadła wody na Zalewie Leźnickim. Dokonano oceny hydraulicznych warunków bezpiecznego przeprowadzania wielkich wód przez urządzenia ewakuacyjne (upustowe) budowli, co zapewnia stabilizację stosunków wodnych na terenach sąsiadujących ze zbiornikiem i zmniejsza zagrożenie wystąpienia podtopień. Przeprowadzone badania terenowe wykazały zły stan koryta rzeki Gnidy poniżej zbiornika, co wpływa na ograniczanie zdolności przepustowej urządzeń ewakuacyjnych (upustowych) budowli przez ich podtopienie i co może być również przyczyną wystąpienia lokalnych podtopień. Oczyszczenie koryta z zarośli oraz innych lokalnych przeszkód spowodowałoby znacząca poprawę w uzyskiwaniu zwiększonych wydatków urządzeń upustowych zbiornika.Słowa kluczowe: charakterystyka hydrauliczna budowli wodnej, urządzenia upustowe zbiornika retencyjnego, hydraulika urządzeń spustowych, przepustowość 1 Autor do korespondencji/corresponding author: Monika Gąsowska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie,

The papers presents the soil surface subsidence rate of drained (1967–1971) peat deposit in 1978–2015 years. The very high differences of the rate was observed on relatively small area (15 ha). The subsidence rate was observed in the range from 0.06 to 1.56 cm·year–1. The percentage loss of the peat deposit thickness in the years 1978– –2015 in the analyzed area was varied and did not depend on the initial thickness of the peat deposit. It oscillated between 2 and approx. 44%. The obtained measured data were able to perform the verification of selected published in the literature empirical equations to predict the subsidence rate of soil surface of drained many years ago lowland peatlands.