Sivil hava taşımacılığı endüstrisi dünya ekonomisine katkıda bulunurken teknolojik yenilikleri takip ederek gelişimini sürdürmektedir. Teknoloji yoğunluğu yüksek bu endüstride sistem performanslarının artırılması önemli olup, ürün sunumunda kullanılan en önemli araç rezervasyon sistemleridir. Bu bağlamda, sözü edilen endüstride kariyer planlaması yapan havacılık yönetimi öğrencilerinin rezervasyon sistemleri hakkında bilgi ve farkındalık düzeyleri araştırılmaktadır. Bu çalışmanın amacı havacılık yönetimi öğrencilerinin rezervasyon sistemleri kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yöntemiyle araştırılması ve oluşan metaforların ortak özellikleri bakımından kavramsal kategoriler altında toplanmasıdır. Çalışmanın örneklemi Samsun Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu Havacılık Yönetimi bölümünde öğrenim görmekte olan 123 öğrenciden oluşmaktadır. 2021-2022 Bahar döneminde veri toplama süreci gerçekleştirilmiştir. Öğrencilere iki bölümden oluşan bir rezervasyon sistemleri metafor algısı formu uygulanmıştır. Bu formun ilk bölümü demografik bilgilerden oluşmaktadır. İkinci bölümü ise katılımcıların rezervasyon sistemleri algısını ölçmek için “Rezervasyon sistemleri … gibidir/benzerdir, çünkü …” ifadesini içeren açık uçlu tek sorudan oluşmaktadır. Bu formun birinci bölümünden elde edilen veriler tanımlayıcı istatistikler ile analiz edilirken ikinci bölümünden elde edilen metafor verileri de içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Katılımcılardan elde edilen verilere göre 121 farklı metafor ortaya çıkmıştır. İlk değerlendirmeler sonrasında 111 farklı metafor anlamlı bulunmuş ve bu metaforlara ait açıklamalar içerik analizine dahil edilmiştir. Bu metaforlar altı kategori içerisinde yapılandırılmıştır. Bu kategoriler içerdikleri metafor yoğunluğuna göre sırasıyla şu şekildedir: (1) Yer tutma, (2) Sistem, (3) Fayda, (4) Hizmet, (5) Garanti ve (6) Kolaylıktır. Çalışmanın bulgularına göre öğrencilerin rezervasyon sistemleri algısının güvenli, kolaylık sağlayan ve hizmet odaklı kullanım üzerine odaklandığı görülmektedir.

Küreselleşen dünyada serbestleşme sürecinin etkisiyle sivil hava taşımacılığı endüstrisinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Serbestleşme sürecinin havayolu işletmelerinde önemli yapısal dönüşümlere sebep olmasına rağmen, dünyada ve özellikle Türkiye’de bu endüstrinin serbestleşmesinin havayolu taşıyıcılarının rekabet gücü üzerine etkisi halen tam olarak ortaya konulmamıştır. Bu sebeple çalışmada Türk sivil havacılığında yaşanan serbestleşme sürecinin ülke endüstrisinin ve havayolu taşıyıcılarının rekabet güçleri üzerindeki etkisinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma verileri havayolu işletmelerinin 2012-2021 yılları faaliyet raporlarından ve ülke/bölge hava taşımacılığı ticaret verileri Dünya Ticaret Örgütü’nden (DTÖ) derlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda veri analizinde elmas modelinden yararlanılmıştır. İlk olarak, bölgeler arasındaki sivil hava taşımacılığı ticaret yapılarının değerlendirilmesinde açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler (RCA) analizi kullanılmıştır. İkinci olarak, toplam faktör verimliliği (TFV) değişiminin hangi alandan olduğunun tespiti için Malmquist endeks analizi tercih edilmiştir. Son olarak da seçilen havayolu işletmelerinin birim maliyet, gelir ve kar verileri kullanılarak rekabet üstünlüğünün birim bazlı tespiti yapılmıştır. Araştırma sonuçları son 10 yıllık dönemde Türk hava taşımacılığı sektöründe toplam faktör verimliliğinin her yıl yaklaşık %10 arttığı ve bu artışın temel kaynağının teknolojik değişim olduğu tespit edilmiştir. Buna ek olarak, çalışma, Türk sivil hava taşımacılığı endüstrisinin dünya ortalaması, Avrupa Birliği ve BRICS ülkeleri karşısında istikrarlı ve güçlü bir rekabet üstünlüğüne sahip olduğunu göstermiştir. Son olarak çalışmada Türkiye’de endüstrinin serbestleşmesinin etkisi tespit edilmiştir. Serbestleşmeden sonra havayolu taşıyıcılarının rekabet gücü olumlu etkilendiği ortaya konulmuştur.

The air transportation industry is continuously broadening by adding new airports operating with huge investments. Hence, increasing efficiency and productivity in this industry is becoming critical. At the same time, efficiency calculations are also an important tool used to identify weaknesses and contribute to the improvement of the performance of enterprises. Nevertheless, Classic DEA models are commonly insufficient to determine the efficiency of a system due to ignorance of its internal structure and the treatment of the system as a black box. Therefore, if a production system can be divided into subprocesses by using network DEA model, the results will be more plausible and satisfying. Within this scope, this paper aims to evaluate the efficiencies of 39 out of 56 airports in Türkiye from 2015 to 2019. The results indicate that less-populated airports managed by private entrepreneurs are more efficient than others. Moreover, another characteristic of these efficient airports is that they are both domestically and internationally preferred for leisure trips.

No abstract