Η παρούσα διατριβή αναφέρεται στους τρόπους πραγμάτωσης της έμφασης και στην αντίληψή της σε απλές καταφατικές προτάσεις. Η μελέτη της παραγωγής και της αντίληψης της έμφασης έγινε για την Ελληνική και τη Ρωσική και φέρει πειραματικό χαρακτήρα. Ο κύριος στόχος της μελέτης είναι να προβληθεί ο σύνθετος χαρακτήρας της έμφασης και να παρουσιαστεί η πολυπαραγοντική μέθοδος μελέτης. Η δομή της διατριβής αυτής καθορίζεται από το διττό χαρακτήρα της έρευνας, καθώς αποτελείται, εκτός από την Εισαγωγή και τα Συμπεράσματα, από δύο μεγάλα κεφάλαια – την Παραγωγή της έμφασης και την Αντίληψη της έμφασης. Στο Εισαγωγικό μέρος προσδιορίζονται οι στόχοι της μελέτης και το θεωρητικό πλαίσιο. Η οργάνωση των κεφαλαίων που αφιερώνονται στην Παραγωγή και στην Αντίληψη της έμφασης είναι παρόμοια και βασίζεται στις δύο όψεις της, τη συντακτική και την τονική. Ο πειραματικός χαρακτήρας της έρευνας προσδιορίζει και την δομή παρουσίασης των αποτελεσμάτων: πειραματική μεθοδολογία, γλωσσικό υλικό, ανάλυση δεδομένων και συγκριτικά δεδομένα της Ελληνικής και Ρωσικής. Τα αποτελέσματα των πειραμάτων προφορικής παραγωγής επιβεβαίωσαν την χρήση των ακόλουθων παραμέτρων για την παραγωγή της έμφασης: τη θεμελιώδου συχνότητα, την ένταση, τη διάρκεια, καθώς και την αλλαγή σειράς των όρων. Από την άλλη, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των πειραμάτων αντίληψης, καμία από τις παραπάνω παραμέτρους δεν μπορεί από μόνη της να εξασφαλίσει την αξιόπιστη ταύτιση της θέσης της έμφασης. Στην παρούσα διατριβή προτείνεται η χρήση της μονάδας πολυπαραγοντικής ανάλυσης της έμφασης, της ‘κλίσης’, για την ανάλυση παραγωγής και αντίληψης της έμφασης. Σύμφωνα με τους στόχους της παρούσας έρευνας, στο πρώτο στάδιο της μελέτης της έμφασης έγινε ο διαχωρισμός των αντιστοιχιών παραγωγής και αντίληψής της με βάση τα αποτελέσματα των πειραμάτων παραγωγής και αντίληψης που σχεδιάστηκαν για την Ελληνική και τη Ρωσική. Προκειμένου να παρακολουθήσουμε τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην παραγωγή και την αντίληψη σε κάθε στάδιο της έρευνάς μας ένα πείραμα παραγωγής συνοδευόταν από το αντίστοιχο πείραμα αντίληψης. Σε αυτό το πρώτο στάδιο, τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν ότι η εφαρμογή της έμφασης προκαλεί την αλλαγή της σειράς των όρων στο επίπεδο της σύνταξης και ταυτόχρονα στο επίπεδο της προσωδίας επηρεάζει την θεμελιώδη συχνότητα, την ένταση και την διάρκεια. Τα πειράματα αντίληψης μέσω των οποίων έγινε ο έλεγχος των εν λόγω αντιστοιχιών έδειξαν ότι σε προφορικό λόγο η προσωδία είχε τον κυριαρχικό ρόλο, αφού η επίδραση αλλαγής των όρων αποδείχθηκε εξουδετερωμένη σε αυτή την περίπτωση. Αυτό που έφεραν στην επιφάνεια τα πειράματα αντίληψης ήταν η αδυναμία όλων των τονικών αντιστοιχιών της έμφασης να έχουν μία αυτόνομη και ισχυρή επίδραση στην αντίληψη, που αποτελεί νέο στοιχείο στη μέχρι τώρα έρευνα της έμφασης. Το γεγονός ότι στον προφορικό λόγο ούτε οι συντακτικές ούτε οι επιτονικές αντιστοιχίες της έμφασης κατάφεραν να επιβεβαιώσουν την αξιοπιστία τους στο επίπεδο της αντίληψης υπογραμμίζει την ανάγκη εισαγωγής πολυπαραγοντικής μονάδας για τη μελέτη εφαρμογής της έμφασης. Η μονάδα ανάλυσης της έμφασης που προτείνεται στην παρούσα διατριβή είναι η κλίση της τονικής καμπύλης. Με κλίση τονικής καμπύλης εννοούμε την γωνία της γραμμής της θεμελιώδους συχνότητας που δημιουργείται κατά την άνοδο και κάθοδο του τόνου και αποτελεί το συσχετισμό των τιμών της θεμελιώδους συχνότητας και του χρόνου. Με άλλα λόγια, με την κλίση του τόνου εννοούμε την ταχύτητα με την οποία ο τόνος ανεβαίνει ή κατεβαίνει κατά την κίνηση της τοπικής επέκτασης του τονικού εύρους στο επίκεντρο της έμφασης. Στο δεύτερο στάδιο της παρούσας μελέτης εφαρμόσαμε την ανάλυση της τονικής κλίσης στο ίδιο ηχογραφημένο υλικό που χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως για την εντόπιση των τονικών αντιστοιχιών της έμφασης. Έχοντας κάνει τις μετρήσεις τονικών κλίσεων που συνδύαζαν τις τιμές της θεμελιώδους συχνότητας και τις τιμές της διάρκειας σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε ένα αυτοματοποιημένο πείραμα αντίληψης προκειμένου να προσδιοριστεί η συνεισφορά της κλίσης καθοδικού τόνου και της αλλαγής της σειράς των όρων στην αναγνώριση της έμφασης. Και οι δύο αυτές αντιστοιχίες εξετάστηκαν τόσο ξεχωριστά όσο και σε συνδυασμούς. Το γλωσσικό υλικό του πειράματος αυτού περιλάμβανε τροποποιημένα εκφωνήματα με τρία διαφορετικά επίπεδα κλίσης καθοδικού τόνου και έξι διαφορετικές σειρές των όρων σύνταξης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του γραπτού πειράματος παραγωγής καθώς και του γραπτού πειράματος αντίληψης η συντακτική αντιστοιχία της έμφασης για την Ελληνική επιβεβαιώθηκε ότι είναι η μετακίνηση των όρων σύνταξης με έμφαση στην αρχή της πρότασης, ενώ για τη Ρωσική αυτή η μετακίνηση γινόταν προς την τελική θέση.[...]Στην παρούσα διατριβή προτείνουμε την πολυπαραγοντική μέθοδο ανάλυσης της έμφασης, η οποία στο επίπεδο της προσωδίας συνδυάζει τα ακουστικά και τα τονικά χαρακτηριστικά όλων των στοιχείων ενός εκφωνήματος. Η αποδοτικότητα εφαρμογής της ανάλυσης της κλίσης καθοδικού τόνου επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, δείχνοντας ότι η αύξηση της ταχύτητας καθοδικού τόνου βρέθηκε καθοριστική, ακόμα και στις περιπτώσεις όπου οι τονικές δομές έδειχναν μεγάλη ομοιότητα, γεγονός που καταδεικνύει τον ιδιαίτερο ρόλο της ταχύτητας του τόνου κατά την παραγωγή και την αντίληψη της έμφασης.

This is a study of intonation and polar questions in Greek. The results indicate that there is a rising-falling tonal structure at the right edge of polar questions. However, the alignment of both tonal rising and tonal peak depend on the position of focus as well as lexical stress. Thus, in the context of initial and medial focus productions, the tonal rising is aligned with the onset of the final stressed syllable whereas, in the context of final focus production, the tonal rising is aligned with the onset of the last syllable regardless of the position of lexical stress. On the other hand, the tonal peak is aligned with the post-stressed syllable in the context of initial and medial focus productions whereas, in the context of final focus production, the tonal peak is aligned with the nucleus of the last syllable. However, the earlier the lexical stress production, the earlier the tonal rising as well as the tonal peak in all focus contexts.

The present paper reports on the way tonal correlates of focus impact its identification in Greek simple declaratives. The material was based on 4 utterances with different focus placement. Manipulation of the F0 contour and duration of the original utterances resulted in a list of 18 utterances, repeated 10 times each, and presented randomly to each of 10 informants. The informants were asked to indicate what part of each utterance bore focus. The results showed that: (1) F0 is the most reliable parameter for focus perception, especially the rate of tonal rise/fall, (2) duration expansion is not sufficient for focus perception, and (3) combining F0 and duration affects successful focus identification.

This paper presents the results of a pilot study of stress interval durations in Greek and Russian. Native speakers of each language were recorded producing utterances in which the number of syllables between stressed syllables varied. The results showed a noticeable tendency towards isochrony in Greek but not in Russian, according to which there is an inverse relation between the number of syllables and syllabic durations in produced utterances. Second, lexical stress has a lengthening effect in Greek but hardly in Russian, while focus has no effect in either language.

The present experimental study examines syllable constituent durations as a function of syllable structure, lexical stress and focus. In accordance with a production experiment, the results indicate that both syllable structure and lexical stress have significant effects on syllable constituent durations but not focus. Syllable structure has a compensatory temporal effect, according to which open syllables have longer nucleus vowels but shorter onset consonants in comparison to closed syllables. Lexical stress has a lengthening effect on all syllable constituents, in the order nucleus vowel > onset consonant > coda consonant. Onset consonants and nucleus vowels showed significant interactions between syllable type and lexical stress, which indicates extensive variability of segment duration in accordance with prosodic structure and prosodic context of spoken utterances.