No abstract

Problem davranışların azaltılmasında çeşitli yöntem, teknik ve stratejiler etkili bir şekilde kullanılmakla birlikte, bu uygulamalar arasında öncelikle başvurulması gerekenler ılımlılık hiyerarşisine göre önleyici ve pekiştirme temelli olanlardır. Bu özellikleri taşıyan, problem davranışların azaltılmasında etkili ve önemli olduğu belirtilen yöntemlerden bir tanesi de koşula dayalı olmayan pekiştirmedir. Koşula dayalı olmayan pekiştirme, uluslararası alanyazında yaklaşık yetmiş yıldır üzerinde çalışılan, pek çok makale ve kitap bölümünde yer alan bir uygulama olmasına rağmen, ülkemiz alanyazınında konuyla ilgili çok sınırlı sayıda araştırma ve kaynak bulunmaktadır. Bu gereksinimden yola çıkarak bu çalışmada, koşula dayalı olmayan pekiştirme yönteminin uygulama basamaklarına ilişkin bilgi verilmesi ile etkililiğinin incelendiği ve tek denekli deneysel desen kullanılarak yürütülmüş araştırmaların demografik ve yöntemsel özellikleri ile sonuçlarının betimsel analizi amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak ilgili anahtar sözcüklerle 2015-2020 yılları arası yayımlanmış araştırmalar taranmıştır. Toplamda 62 araştırmaya ulaşılmış; dâhil etme ölçütleri sonucunda 20 araştırma betimsel analize alınmıştır. Analiz sonuçları, koşula dayalı olmayan pekiştirmenin problem davranışların azaltılmasında ve/veya ortadan kaldırılmasında etkili bir uygulama olduğunu ancak özellikle doğal ortamlarda gerçekleştirilecek araştırmalara hâlen bir gereksinim olduğunu göstermektedir.