Przedmiotem artykułu jest interpretacja 1 Tes 5,23 z perspektywy filozofii stoickiej. Ta interpretacja chce dać odpowiedź na dwa następujące pytania: Po pierwsze, dlaczego Paweł z Tarsu odnosi się do trialistycznej konstytucji ludzkiego bytu złożonego z ducha, duszy i ciała, zamiast do dualistycznej konstytucji opartej o złożenie z duszy i z ciała. Po drugie, jakie jest znaczenie terminu „duch” (πνεῦμα) zastosowanego w 1 Tes 5,23. Dotychczasowa egzegeza tego fragmentu wyjaśnia ten termin przede wszystkim w odniesieniu do teologicznego opisu Ducha Świętego, który odzwierciedla hebrajski termin ruah. Taka egzegeza 1 Tes 5,23 wydaje się stać w konflikcie z dualistyczną antropologią (Platon, Arystoteles) stosowaną zwykle przez Pawła w jego listach (napięcie między duchem i ciałem). Ponadto taka interpretacja może być rozumiana jako panteistyczne i monistyczne wyjaśnienie ludzkiego bytu. Zaproponowana w tym artykule odpowiedź jest zakorzeniona w interpretacji terminu πνεῦμα w jego filozoficznych źródłach stoickich. Paweł z Tarsu był bowiem ukształtowany w hellenistycznym Tarsie i mógł mieć kontakt ze stoicką filozofią, która była tradycyjnie nauczana w tym mieście. Taka interpretacja wyjaśnia w wystarczający sposób sens formuły „duch wasz (τὸ πνεῦμα), dusza (ἡ ψυχὴ) i ciało (τὸ σῶμα)”, co jednak nie oznacza, że jej autor rozumiał ludzki byt w świetle materialistycznej interpretacji ducha i duszy filozofii stoickiej. Oznacza jedynie zastosowanie stoickiej formuły antropologicznej dla wyrażenia totalności ludzkiego bytu, która była Pawłowi potrzebna w teologicznym opisie końca (παρουσία) w Pierwszym Liście do Tesaloniczan.

Analiza pojęcia postanowienia (προαίρεσις) i rozumnego pożądania (βούλησις) w trzeciej księdze Etyki Nikomachejskiej 1111B prowadzi Arystotelesa do dyskusji problemu słabości woli (ἀκρασία) w kontekście stosunku między rozumem, pożądliwością i gniewem. Filozoficznym źródłem możliwości takiej dyskusji jest najprawdopodobniej tekst czwartej księgi Politei, w którym Platon dokonuje fundacji teorii wieloczęściowej duszy, umożliwiając tym samym odpowiedź na pytanie o różne od rozumu źródła motywacji ludzkiego działania. Tym samym Platon rozwiązuje aporię sokratejskiego intelektualizmu, w świetle której odpowiedzialny za ludzkie motywacje rozum znajduje się w sprzeczności do fenomenów działania pozbawionych cech rozumności i opanowania. Zestawienie tekstu Etyki 111B oraz Politei 437B – 440D otwiera horyzont pytania o możliwość platońskiej genezy ludzkich aktów wolitywnych, a w dalszej perspektywie także pojęcia ludzkiej woli. Owocem tego zestawienia jest bowiem próba interpretacji platońskiej teorii duszy w świetle arystotelesowskiego pojęcia ὄρεξις, za którego pomocą Stagiryta wyodrębnia trzy analogiczne do platońskiego rozumu, pożądliwości i gniewu (λογισμός – ἐπιθυμία – θυμός) elementy duszy, takie jak rozumne pożądanie, pożądliwość i gniew (βούλησις – θυμοειδές – ἐπιθυμητικόν). Dostrzeżenie możliwości platońskiej genezy aktów wolitywnych zdefiniowanych później przez Augustyna w kontekście pojęcia woli (voluntas) opiera się na stwierdzeniu związku między rozumnym pożądaniem interpretowanym przez Arystotelesa jak akt wolitywny (βούλησις) a interpretacją rozumu przez Platona nie tylko jako intelektu, ale także jako dynamiki jawiącej się z jednej strony w postaci siły erotycznej (Sympozjon, Fajdros), z drugiej strony zaś w postaci rozumnego pożądania (Hippiasz Mniejszy, Gorgiasz).

No abstract

The article discusses the possibility of a new personalistic anthropology rooted in philosophia perennis and modern phenomenology, based on the thoughts of German anthropologist Hans Eduard Hengstenberg. Unlike Wojtyła and Stein, who did not create a new synthesis based on Husserl’s or Scheler’s phenomenology and the metaphysics of Thomas Aquinas, Hengstenberg was able to create an original concept of the human person involving metaphysical and phenomenological inspirations. It is personalism, based on the phenomenological theory of a spiritual act (Scheler) and the metaphysical theory of constitution (Plato, St. Augustine). According to Hengstenberg, the possibility of a new personalistic philosophy starts with a phenomenological analysis of three basic attitudes of human behavior: consensual to the object of cognition and emotion, contrary to the object of cognition and emotion, and utilitarian. The metaphysical heart of Hengstenberg’s personalism forms the theory of the metaphysical constitution of the spirit, body and personalistic principle.

No abstract