Türkiye represents one of the world’s biodiversity hotspots, containing over 11,000 species of plants, with an estimated 10% being edible. Wild food plants, especially in rural areas, are collected and eaten or sold in local markets, complementing people’s diets, and represent a source of additional income for foraging households. Yet, the use of wild food plants is declining, with both their dietary and cultural values being undermined. Wild food plants can be used as a healthy dietary alternative to imported and ultra-processed foods, particularly as the Turkish population increasingly suffers from diet-related diseases. Using a unique and innovative approach to mainstream biodiversity for food and nutrition, wild food plants from five different regions of Türkiye were analyzed to determine their nutrient composition, and to evaluate their contribution not only to diets and nutrition, but to promoting a more sustainable food system. Examples are presented of how the approach was put into practice and how action was taken to (i) strengthen the evidence of the nutritional value of wild food plants; (ii) use this knowledge to shape new policies and identify emerging markets for food biodiversity; and, (iii) improve awareness of consumers, using capacity building and farmer training, gastronomy, and cultural events.

Bu çalışma ile; Kayseri ilinde, Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)’e bağlı Tarımsal Araştırma Enstitüleri tarafından geliştirilerek, üreticilerin kullanımına sunulan buğday çeşitlerinin; üretici açısından değerlendirilmesinin araştırılması amaçlanmaktadır. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü (TTSMM) kayıtlarına göre Türkiye’de Milli Çeşit Listesine kayıtlı 427 adet buğday çeşidi bulunmaktadır. Türkiye’de buğday çeşidi tescil ettirme yetkisine sahip kurum ve kuruluşlar; TAGEM’e bağlı araştırma enstitüleri, özel sektör araştırma kuruluşları, Üniversiteler, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM), Üretici örgütleri ve gerçek kişiler (şahıslar) olup, kamuda en büyük buğday ıslahçısı kuruluş olarak TAGEM ön plana çıkmaktadır. TAGEM’e bağlı 49 adet Tarımsal Araştırma Enstitüsü mevcut olup, bu Enstitülerin 13 tanesinde buğday ıslah çalışmaları yürütülmektedir. Kayseri ilinde incelenen işletmelerde TAGEM buğday çeşitlerinden Kızıltan 91 çeşiti %67.6 ve Bayraktar 2000 çeşidi de %25.7 oranı ile üreticiler tarafından en fazla tercih edilen çeşitler olmuştur. Üreticilerin %27’sinin TAGEM buğday çeşitlerinden beklediği verimi elde ettiği, %52.2’sinin ise satışta beklediği buğday satış fiyatını aldığı belirlenmiştir. Üreticilerin %47’si tercih edecekleri buğday çeşitlerinin kılçıklı olmasının önemli bir kriter olduğunu ifade ederken, özellikle bölgede artan domuz populasyonunun kılçıklı buğday tercihini artırdığı söylenebilir. Üreticiler yörede buğday üretiminin sürdürülebilmesi için; verimin kuru koşullarda ortalama 325 kg/da, sulu koşullarda ise 481 kg/da olması gerektiğini ifade etmişlerdir. Uzun uğraşlar, emek, vakit, materyal, insan kaynağı ve maddi kaynak aktarılarak ıslah edilen verim ve kalite bakımından yüksek değerdeki buğday çeşitlerinin, geliştirme amaçlarına uygun olarak tavsiye edilen ekolojik bölgelerdeki üreticilere doğru pazarlama kanallarından ulaştırılması, harcanan emeklerin karşılığını bulması açısından oldukça önem arz etmektedir.