Bugüne kadar bilinen tek Eski Oğuz Türkçesi Nehcü’l-Ferâdîs aktarımı Halit Holtacı’nın Kastamonu’daki şahsi kütüphanesinde bulunan metindi. Yaptığımız araştırmalar neticesinde Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’daki Kral Faysal Araştırma ve İslami Çalışmalar Merkezi Kütüphanesinde başka bir Eski Oğuz Türkçesi Nehcü’l-Ferâdîs aktarımı bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada Riyad yazması olarak adlandırdığımız bu el yazması tanıtılmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Harezm Türkçesi ve Altınordu Türkçesinden Eski Oğuz Türkçesine aktarılan eserler üzerinde durulmuş, ikinci bölümde Riyad yazmasının yazım ve dil özellikleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde Riyad yazması ile Kastamonu yazması mukayese edilerek bu metinlerin aynı aktarımın iki nüshası olmadığı gösterilmiştir. Son bölümde ise Riyad yazmasından transkripsiyonlu metin örneği verilmiştir.
Harezm Türkçesi üzerine yapılan çalışmalarda bu tarihî Türk edebî dilinin XIII-XIV. yüzyıllar arasına sıkıştırıldığı ve bir geçiş dili olarak telakki edildiği görülmektedir. Yine benzer biçimde Mîr Ali Şîr Nevâyî tarafından standartlaştırılan edebî dilin XV. yüzyıldan XX. yüzyıl başlarına kadar Batı Türklük sahası dışında kalan tüm Müslüman Türkler tarafından ortak yazı dili olarak kullanıldığı teorisi de ekseriyetle kabul görmektedir. Bu çalışmada hem mezkûr teoriler gözden geçirilmiş hem de az sayıdaki Harezm Türkçesi metinlerine kısa bir metin daha eklenmiştir. Çalışmamızın sonuç kısmında Harezm Türkçesinin Türkistan'da ortak yazı dili olma vasfını yitirdikten sonra da bilhassa Kazan'da varlığını sürdürdüğüne dikkat çekilmiş ve bu durum Çağatay ve Coçi ulusları çerçevesinde değerlendirilerek yeni bir teori ortaya konmuştur.
Bu çalışmada, Batılılar tarafından hazırlanan ilk Doğu Türkçesi (Çağatay) sözlük olan Vocabularium Linguae Giagataicae sive Igureae (Lexico Ciagataico) adlı eser tanıtılmaktadır. Çalışmada; Avrupa’da hazırlanan Doğu Türkçesi sözlükleri, Vocabularium Linguae Giagataicae sive Igureae’nin içerisinde yer aldığı yazma, Türkçenin Latin harfleriyle yazıldığı ilk eserler, Vocabularium Linguae Giagataicae sive Igureae’nin transkripsiyon sistemi, içeriği ve kaynakları üzerinde durulmuştur. 468 madde başı içeren sözlükte Doğu Türkçesi madde başları, önce Arap sonra da Latin harfleri ile yazılmıştır. Madde başlarının karşısına yine önce Arap sonra da Latin harfleriyle Farsça ve Osmanlı Türkçesi karşılıkları yazıldıktan sonra Latince açıklama verilmiştir. Latince açıklamadan sonra da madde başı sözcüğün alındığı kaynak belirtilmiştir. Bazı madde başlarının ardından madde başı sözcüğün alındığı cümle veya beyit, önce Arap sonra Latin harfleriyle yazılmış ardından da Latinceye tercüme edilmiştir.
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
customersupport@researchsolutions.com
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Copyright © 2024 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.