Nigâr Hanım’dan Günümüze Türk Edebiyatında Şair Kadınlar Uluslararası Sempozyumu (26-28 Nisan 2018, Gazimağusa/KKTC).

İngiliz ve Amerikan edebiyatlarında 20. yüzyılın ilk yarısında baskın, biçimci bir eleştiri eğilimi olan Yeni Eleştiri özellikle yakın okuma tekniğini kullanmasıyla ön plana çıkar ve bu eleştirel yöntem, metnin kendisine sadık kalarak metin dışı kaynakları göz ardı eder. Bu haliyle literatürde nesnel eleştirinin gelişmesinde ciddi katkıları olan bir eleştiri eğilimi olarak anılır. Metni biyografi, tarih, sosyoloji, psikoloji ve siyasi öğretilerden bağımsız bir anlayışla değerlendirmeyi hedefleyen bu eleştiri anlayışını, Türk edebiyatında 1950’li yıllarda Hüseyin Cöntürk’ün çevirilerinde ve eleştiri metinlerinde görmek mümkündür. İzlenimci eleştiri anlayışına karşı tutumuyla da bilinen Cöntürk’ün çalışmalarında özellikle sayısal veriler ve analizlerden yararlanması, nesnelliğe yaptığı vurgu, şiirde sembol, imge, imaj ve yaratılan dünya üzerine görüşleri eleştiride farklı bir alanın açılmasına katkıda bulunmakla birlikte eleştirilere de hedef olmuştur. Hüseyin Cöntürk’ün, İkinci Yeni Hareketinin önemli şairlerinden biri olan Turgut Uyar’ın şiir dünyasını, bu hareketten bağımsız olarak ele aldığı “Turgut Uyar” başlıklı çalışması pek çok açıdan Yeni Eleştiri ile yöntem açısından paralellik taşımakla birlikte birtakım unsurlar dâhilinde bu anlayıştan uzak bir içerik barındırır. Cöntürk’ün Garip şairleri ile Uyar arasında kurduğu ilişki, sanatçının şiir dünyası dışında ele alınması gereken duygu durumu (psikolojisi) gibi unsurlardan bahsetmesi tartışmaya açık tespitlerdir. Bu çalışmada Cöntürk’ün Yeni Eleştiri anlayışıyla olan organik ilişkisi ve hangi içerikle bu anlayıştan ayrıldığı tespit edilmeye ve değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Ortaya çıktığı günden beri birçok değişikliğe uğrayan bilimkurgu; fantastik, korku gibi başka türlerle melezlenerek gelişimini sürdürmesi, sinema ve çizgi romanla sürekli etkileşim içinde olması ve beslendiği temel kaynak olan bilimin sürekli gelişmesi, değişmesi, dönüşmesi dolayısıyla üzerinde anlaşılmış bir tanımı olmayan bir türdür. Kökeni, milattan sonra 2. yüzyıla dayandırılıp Yunanlı yazar Lukianos'la birlikte başlatılsa da ortaya çıkışı ve asıl gelişimi Rönesans ve reform süreçlerini yaşamış, endüstri devrimini gerçekleştirmiş 19. yüzyıl Avrupa'sıdır. Bilimkurgunun Türk edebiyatına girişi ise 19. yüzyılın ikinci yarısında diğer roman türleri gibi çeviriler yoluyla olur. Ahmet Mithat Efendi'nin Fenni Bir Roman yahut Amerikan Doktorları (1888), ilk telif eser olarak Türk edebiyatında yer alsa da çok uzun bir süre bu türe yeterince ilgi gösterilmemiştir. Bilimkurgunun Türk edebiyatına girişi, Osmanlı döneminde olsa da asıl gelişimini 20. yüzyılın ikinci yarısında, Cumhuriyet döneminde göstermiştir.1970'li yıllara kadar yayımlanan çok az sayıdaki eserle varla yok arasında varlığını sürdüren bilimkurgu, 1970'li yıllardan sonra çıkan bilimkurgu dergilerinin de etkisiyle 1980'lerde daha görünür hale gelmiştir. 1980 sonrasında da Amerika ve Avrupa'daki romanların Türkçeye çevrilmesi ve sinemadaki bilimkurgu filmlerinin etkisiyle de giderek artan bir şekilde Türk edebiyatında yerini almaya başlamıştır. Bu çalışmada bilimkurgunun Türk edebiyatında ortaya çıkışı, gelişimi hakkında bilgi vermekle birlikte edebiyatımızda 1980-2000 yılları arasında yayımlanmış ve yetişkinler için yazılmış bilimkurgu romanlarını alt türler açısından değerlendirmek ve 1980-2000 yılları arasında bilimkurgunun Türk edebiyatındaki gelişim sürecini ortaya koyabilmek hedeflenmektedir.

Bu çalışmada, Türk edebiyatında daha çok modernist ve postmodernist roman özelinde ele alınan karnavalesk unsurların, erken bir örnek olarak Yenişehir'de Bir Öğle Vakti'nde değerlendirilmesini mümkün kılan unsurlar üzerinde durulacaktır.

Edebî metinlerle ilgili çalışmalarda metnin kime ait olduğu bilgisi okur, araştırmacı ve edebiyat tarihi için önemli bir bilgi kaynağıdır ancak tarihi süreçlerde, bu bilginin farklı çekincelerle gizlendiği görülür. Sanatçının kendisini gizlemek için takma (müstear) ad veya adlar kullandığı bazı metinler bir süre sonra açığa çıkmakla birlikte bazı metinlerin kime ait olduğu şüphelidir. Şüpheli metinlerde okur sezgisel olarak ya da sözlü-yazılı birtakım kaynaklardan yola çıkarak bir tahminde bulunabilir fakat sadece bu verilerle şüpheli metnin kime ait olduğunu bilimsel olarak ispat etmek ya da olasılıklar üzerinden bir değerlendirme yapmak zordur. Bununla birlikte günümüzde dilbilimsel çalışmalarda ve adlî dilbilim çalışmalarında kullanılan stilometri yönteminin yazarı bilinmeyen ya da şüpheli olan metinler için uygun bir belirleme yöntemi olarak kullanılması mümkündür. Reşat Enis’in 1940’lı yıllarda bir süre çalıştığı Bugün gazetesinde, Ayşe Enis imzasıyla yayımlanan hikâyeler, şüpheli metin olarak yorumlanmış ve bu hikâyelerin Reşat Enis’e ait olabileceği düşünülmüştür. Reşat Enis’in daha önce kullandığı, kaynaklarda yer alan ve bilinen tek müstearı Süheyla Şefik olmasına rağmen yazarın Bugün gazetesinde çalıştığı yıllarda gazeteci-yazar kimliğiyle Reşat Enis ve Süheyla Şefik imzasıyla metinler yayımladığı belki de bu sebeple üçüncü bir imzaya ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Reşat Enis’in ilk ve tek hikâye kitabı olan Kılıcımı Sürüyorum’daki (1930) hikâyelerinin dışında, süreli yayınlarda kalmış ve Reşat Enis imzasıyla yayımlanmış elliden fazla hikâyesi bulunmakla birlikte bu hikâyeler kitaplaşmamıştır. Bu çalışmada ise karşılaştırılacak metinlerin hacmi gözetilerek Ayşe Enis imzasıyla yayımlanan yirmi iki hikâye, Kılıcımı Sürüyorum eserinde yer alan on üç hikâyeyle birlikte ele alınmış, bu metinler stilometri yöntemiyle karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır.