ÖzetBu çalışmada Türkiye ve seçili dört Latin Amerika ülkesine yönelik doğrudan yabancı yatırım hareketlerinde makroekonomik değişkenlerin etkisi karşılaştırılmalı olarak analiz edilmektedir. 1980-2012 Yılları arası dönemi kapsayan bu çalışmada doğrudan yabancı yatırımların makroekonomik belirleyicileri olarak, dışa açıklık, kişi başına gelir, enflasyon ve cari açık değişkenleri yer almıştır. Bu çalışmada ekonometrik analiz yöntemi olarak çoklu regresyon analizinde En Küçük Kareler Yöntemi (EKKY) seçilmiş ve doğrusal model kurularak analiz yapılmıştır. Ayrıca serilerin yapısal kırılmalı durağanlık analizi ve serilerin uzun dönem ilişkilerini incelemek üzere ARDL hata düzeltme modeli ile analiz tamamlanmıştır. Bu çalışmadaki regresyon analizi sonuçlarına göre, Latin Amerika ülkelerinde doğrudan yabancı yatırım girişini etkileyen en önemli değişkenin dışa açıklık olduğu tespit edilmiştir. Türkiye açısından ise en önemli makroekonomik belirleyicilerin kişi başına gelir ve enflasyon olduğu görülmüştür. Bu bulgular, özellikle makroekonomik büyüklüklerin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde ne ölçüde etkin olduğunu ortaya koymuştur.

Yatırım araçları gerek firma boyutunda ve gerekse ülke ekonomilerinin finansal istikrarı açısından önemlidir. Bunun yanında enflasyon da firmaların üretim maliyetleri ile satış fiyatları açısından ve ülkenin ekonomik istikrarı yönünden büyük önem taşımaktadır. Buna ilaveten enflasyonist ortamlarda bireylerin satın alma güçlerini korumada yatırım araçlarından elde edilecek olan getirilerin büyüklüğü ciddi önem taşımaktadır. Türkiye’de yatırımcılarının finansal piyasalarda yapmış oldukları seçilmiş portföy yatırım araçlarının aralarındaki ilişkinin enflasyon çerçevesinde incelendiği bu çalışmada 2015-2021 arası dönemde aylık veriler kullanılmıştır. Çalışmada söz konusu yatırım araçlarının endeks getirileriyle birlikte TÜFE verileri kullanılarak VAR modeli ile analiz yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, tüm değişkenler arasında VAR modelinin istikrarlılık koşulu sağlanmıştır. Bireysel Emeklilik Sistemi fonları, altın ve döviz getirilerinin enflasyonun tek yönlü nedeni olduğu, altın ve döviz getirileri ile enflasyonun, mevduat getirisinin tek yönlü nedeni olduğu görülmüştür. Ayrıca BES getirisinin tüm yatırım araçlarının değişimi üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında döviz getirisinin, enflasyon ve mevduat getirisindeki değişmeleri açıklamada etkili olduğu bulunmuştur. Son olarak da enflasyonun, mevduat ve döviz getirisi değişmeleri üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

For countries, foreign debt contains the demand for foreign exchange which is prone to effect the country's exchange rate. At this point, the monetaryist approach towards international capital movements brings openness to the exchange rate influx channel in the change of money demand. Moreover, the foreign exchange affects the external debt indirectly. VAR and Granger causality analyzes, which are specific and different methods, were used in this study for the period of 1970-2018, which will contribute significantly to the literature. As a result of the analysis, a stable relationship between external debt and exchange rate has been determined.

Dr. Öğr. Üyesi Serdar ERDOĞAN* ÖZ: Döviz kurlarının ülke ekonomisinde satın alma gücü ve fiyatlar üzerindeki etkisi yadsınamaz. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişki büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada 2005.1 -2018.12 dönemi arasında Türkiye'de Dolar ve Euro döviz kurlarının enflasyonla ilişkisi Vektör Otoregresyon (VAR) yöntemi ile incelenmiştir. Ayrıca çalışmada Etki-Tepki Fonksiyonu, Varyans Ayrıştırması ve Granger Nedensellik analizine de yer verilerek söz konusu bulguların daha ayrıntılı şekilde gösterilmesi sağlanmıştır. Çalışmadaki bulgulara göre, enflasyonu etkileyen her iki döviz kurunun da kısa ve uzun dönemde pozitif yönde etkilediği görülmüştür. Enflasyon döviz kurlarını ise kısa dönemde pozitif yönde etkilerken, uzun dönemde bu etkilemenin negatif yönde ve sıfıra yakın düzeyde olduğu görülmüştür. Değişkenlerdeki değişmelerin kaynağının belirlenmesinde en güçlü açıklayıcının Dolar değişkeni olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca nedensellik analizi açısından Dolar döviz kurundan enflasyona doğru tek yönlü bir nedensellik tespit edilmiştir.