No abstract

Oldukça uzun bir geçmişe sahip olan Dîvân edebiyatı, sınırları belli kalıplarla çevrelenmiş, kendine has mazmunlar dünyasına sahip bir edebiyattır. Gerek manzum gerek mensur eserlerde bu tür mazmunlara rastlamak mümkündür. Bu çalışma çerçevesinde ele almaya çalıştığımız ve 17. yüzyılda Sahhâf Ahmed Rüşdî tarafından kaleme alınan Şerh-i Dîvân-ı Urfî-i Şîrâzî adlı eser de mensur bir şerh hüviyetindedir. Türk edebiyatında Urfî-i Şîrâzî'nin şiirleri üzerine birçok şârih tarafından şerhler yazılmıştır. Bu şerhlerden biri de Sahhâf Ahmed Rüşdî'nin şerhidir. Şerh kelimesi lugat anlamıyla bir şeyi açmak, kesmek/yarmak gibi anlamlar taşır. Istılahî olarak ise bir metni başkalarından daha iyi anladığı iddiasında bulunan kişilerin, o metinde bulunan bazı muğlak, müphem yada anlaşılması zor ifadeleri açması, deyim yerindeyse bu tür ifadelerin üstündeki örtüyü kaldırarak daha anlaşılır bir hâle getirmesidir. Sahhâf Ahmed Rüşdî de bu yönde giderek Urfî'nin şiirlerini şerh etmiştir. Bu çalışmada öncelikle Sahhâf Ahmed Rüşdî ve Şerh-i Dîvân-ı Urfî-i Şîrâzî'nin müstensihi Kıblelizâde Mahmut hakkında biyografik bilgiler verilmiş, ardından Şerh-i Dîvân-ı Urfî-i Şîrâzî adlı eser ayrıntılı bir şekilde tanıtılmış, daha sonra şârihin şerh metodu ortaya konulmuştur. Çalışmanın sonuna mezkûr eserden alınan 2 kaside ve bazı gazel ve kıta şerhlerinin örnek metinleri konulmuş, Ek-1 ve Ek-2 bölümlerinde ise ayrıntılı bir şekilde ele alınan nüshanın bazı sayfaları ve Kıblelizâde Mahmut ile ilgili bazı arşiv belgeleri eklenmiştir.

Öz Divan şiiri, oldukça uzun, köklü ve kendine has bir sanat anlayışına sahiptir. Genellikle sosyal hayattan uzak ve yalnızca saray çevresinde gelişmiş bir edebiyat olduğu iddiasıyla birçok haksız eleştiriye maruz kalan divan şiiri, bu eleştirilerin aksine birçok edebî türün içerisinde, sosyal hayatı ve Osmanlı toplumunun günlük yaşantısını yansıtmıştır. Çoğu divan şairi çevrelerinde meydana gelen olayları, farklı hayal unsurları ve imajlarla tasavvur etmişler, bu tasavvurları şiirlerinde başarılı bir biçimde kullanmışlardır. Bu şairlerden biri de XVI. yüzyıl Balkan coğrafyasının önemli isimlerinden olan Ziyâî Efendi'dir. Mostarlı Ziyâî Efendi içinde yaşadığı sosyal ve günlük hayata kayıtsız kalmamış, o devir Osmanlı toplumunun birçok âdetini, inancını, yaşayışını, oyunlarını şiirlerinde yansıtmıştır. Bu çalışma, Ziyâî Efendi'nin şiirlerini sosyal hayat ve günlük yaşam bağlamında ele almış, XVI. yüzyıl Osmanlı toplumunun sosyal hayatının şiirlere nasıl yansıdığını göstermeye çalışmıştır.

No abstract