Slobodan Stanišić advokat i vanredni profesor, Fakultet pravnih nauka, Panevropski univerzitet APEIRON, BanjalukaPravna priroda građanske odgovornos za štetu od živo nja Kratak sadržaj: Koristeći se deskrip vnim, istorijskim i uporedno-pravnim metodom, autor referata pokušava da odgovor na pitanja: da li i pod kojim uslovima se živo nje mogu smatra opasnim stvarima, te da li se i na štete od živo nja i djelatnos u vezi sa njima, mogu primjeni pravila o objek vnoj odgovornos za štete od opasnih stvari i opasnih djelatnos .Ključne riječi: životinje, opasne stvari, odgovornost, šteta. UVODNE NAPOMENEMasovnost i svakodnevna prisutnost životinja u ljudskoj sredini još od najstarijih vremena razvoja ljudskog društva, te znatan broj šteta koje potiču neposredno ili posredno od živo-tinja, nametnulo je problem pravnog regulisanja odgovornosti za ovakve štete.Zbog toga je ova problematika permanentno interesovala pravnu nauku i legislativu.

Doc. dr Slobodan Stanišić Fakultet pravnih nauka Panevropski univerzitet "Apeiron" Banja LukaNačelo zabranereformatio in peius KRIVIČNO PRAVO -NAČELNI STAVOVI Povređeno je načelo zabrane "reformatio in peius" (član 378. ZKP) u slučaju kada prvostepeni sud na novom glavnom pretresu osudi optuženog po strožem krivičnom zakonu, nakon što je drugostepeni sud, povodom žalbe nadležnog tužioca izjavljene samo zbog odluke o krivičnoj sankciji, po službenoj dužnosti (zbog bitne povrede odredaba krivičnog postupka) ukinuo prvostepenu presudu. Obrazloženje:Povod za razmatranje ovog pitanja su nejasnoće odredbe člana 378. ZKP, koje su se pojavile u njenoj primeni.Zabrana preinačenja na gore (zabrana "reformatio in peius") predstavlja zaštitu okrivljenog od preinačenja prvostepene odluke na njegovu štetu, ako je samo u njegovu korist izjavljen pravni lek. U krivično-procesno pravo ovaj pravni institut je ušao prvenstveno iz razloga pravičnosti, branjen argumentima od okrivljenog, koji nezadovoljan sudskom odlukom ne sme strahovati da li će njegovo obraćanje sudu višeg stepena imati pozitivno dejstvo ili će mu pogoršati položaj, ako viši sud preinači takvu odluku na njegovu štetu. Iako na prvi pogled izgleda logično da se okrivljenom moraju pružiti procesne garancije da u slučaju upotrebe pravnog leka ne pogorša svoj položaj, o ovom pravnom institutu ne postoji jedinstveno mišljenje, kako u pogledu njegovog zakonodavnog konstituisanja, tako i u pogledu obima zaštite koju okrivljenom treba obezbediti.Mišljenja o ovom pravnom institutu kreću se od onih koji smatraju da je dovoljno samo postojanje žalbe nadležnog tužioca na štetu okrivljenog da bi se presuda mogla izmeniti na njegovu štetu, pa do onih koji smatraju da se ni u jednom delu ožalbena presuda ne može izmeniti, ako u tom pravcu ne postoji žalba ovlašćenog tužioca. Dosadašnja praksa sudova ukazuje da je prilikom primene člana 378. ZKP u većini slučajeva preovladalo mišljenje da se po žalbi izjavljenoj na štetu optuženog može doneti odluka na njegovu štetu samo u pogledu dela presude koji se žalbom pobija i samo iz razloga iz kojih se pobija.Različita mišljenja prisutna su i kada je u pitanju primena zabrane "reformatio in peius" na novom glavnom pretresu, posle ukidanja prvostepene presude i donošenja nove presude, kao i u pogledu uticaja žalbe ovlašćenog tužioca na novu presudu.Prema jednom stanovištu nije povređeno načelo zabrane "reformatio in peius" u slučaju kada prvostepeni sud na novom glavnom pretresu osudi optuženog po strožem krivičnom zakonu nakon što je drugostepeni sud, povodom žalbe nadležnog tužioca izjavljene samo zbog odluke o krivičnoj sankciji, po službenoj dužnosti (zbog bitne povrede Sudska praksaDatum prijema rada: 23. maj 2012. Datum prihvatanja rada:15. juni 2012. 299Doc. dr: Načelo zabrane -reformatio in peius odredaba krivičnog postupka), ukinuo prvostepenu presudu.Suprotno stanovište je izraženo u dispozitivu načelnog stava. Radi potpunijeg sagledavanja ovog instituta potrebno je poći od osnova zbog kojih se presuda može pobijati i s tim u ve...

Regres i zakonska subrogacija u osiguranju od autodgovornosSažetak: U referatu se razmatraju zakonska rješenja i određena sporna pravna pitanja za ostvarenje prava na regres osiguravača prema odgovornom licu u sudskom postupku u slučaju obaveznog osiguranja od odgovornos vlasnika odnosno korisnika motornih vozila za štete pričinjene trećim licima.Predmet razmatranja su i zakonska rješenja kojima se uređuje prelaz potraživanja oštećenog kao povjerioca na Zaš ni fond i Biro zelene karte osiguravača u slučaju kada pomenu osiguravači isplate naknadu štetu oštećenom licu.Ključne riječi: regres, osiguranje od autoodgovornosti, osiguranje imovine, osiguravač, osiguranik, odgovorno lice, oštećeno treće lice, subrogacija UVODNE NAPOMENEUpotrebom motornog vozila može nastupiti šteta na imovinskim i neimovinskim dobrima trećih lica, s jedne strane, te biti ugrožena imovina vlasnika ili korisnika motornih vozila nastupanjem njihove građanske odgovornosti za štetu koja je iz upotrebe vozila nastala, s druge strane. Naime, vlasnici, korisnici i vozači motornih vozila, kao imaoci navedenih opasnih stvari, svakodnevno su izloženi građanskoj odgovornosti za štetu koju bi njihovom upotrebom mogli pričiniti trećim licima, odnosno obavezi naknade štete kao posljedičnoj građansko-pravnoj sankciji te odgovornosti.Vlasnikom vozila se smatra lice koje ima pravo da upotrebljava vozilo u svom interesu i da njime raspolaže.Korisnikom vozila se u smislu Zakona o osiguranju RS i FBiH u stvari smatra zakoniti držalac (posjednik) stvari, odnosno u našem slučaju, lice na koga je vlasnik vozila, na temelju valjanog pravnog osnova, preneo upotrebnu državinu, tj. ovlašte-nje da se služi vozilom ili obavezu da navedeno vozilo nadgleda.Kada govori o "bilo kojem vozaču motornog vozila" čija je građanska odgovornost pokrivena osiguranjem od

Pregledni naučni radUDC 347.91/.95 165O strankama i zastupnicima u parničnom postupku Rezime: Pored opštih izlaganja o pojmu parnice i učesnicima parničnog procesnog odnosa, u članku se razmatraju teorijska i zakonodavna rješenja koja se odnose na stranke i zastupnike i njihov položaj i ulogu u parničnom postupku, uz navođenje odgovarajućih primjera iz sudske prakse.U tom pravcu, je obrađena stranačka, parnična i postulaciona sposobnost tužioca, tuženog i drugih uče-snika parnice, sa osvrtom na njihovu procesnu legitimaciju u parničnom postupku.Posebna pažnja je posvećena svim oblicima zastupanja u parničnom postupku, a naročito tzv. organimazastupnicima i različitom postupanju sudova u nekim slučajevima.Ključne riječi: spor, stranke, zastupnici, punomoć-nici, parnica, legitimacija UVOD U građansko-pravnim odnosima između pojedinih subjekata prava, pojavljuju se razni sporovi o postojanju ili nepostojanju nekog građanskog prava ili pravnog odnosa, o sadržini ili pak obimu toga prava ili pravnog odnosa.Pravno uređene društvene zajednice svojim sistemskim propisima obezbjeđuju svakom licu pravo, da u takvim sluča-

Dr Slobodan Stanišić advokat i vanredni profesor, Fakultet pravnih nauka, Panevropski univerzitet "Apeiron", Banja Luka Građansko -materijalno pravo KAMATE U SUDSKOJ PRAKSI NAČELNI STAVOVIA. Zatezne kamate na naknadu nenovčane materijalne štete Zatezna kamata na naknadu nenovčane materijalne štete dosuđena u novcu prema cenama u vreme presuđenja, teče od dana donošenja prvostepene presude kojom je visina naknade određena.Ako je oštećeni sam otklonio štetu pre donošenja sudske odluke, zatezna kamata teče od dana kad je šteta otklonjena, odnosno kad su učinjeni troškovi radi otklanjanja štete.U Zakonu oobligacionim odnosima, bar kada je reč o zateznim kamata kod naknade nenovčane štete, gotovo ništa nije propisano o njenoj dospjelosti za naplatu. Ni pravna pravila imovinskog prava nisu davala određena konkretna rešenja o tome kada nastaje obaveza odgovornog lica na plaćanje zatezne kamate. Ona su, u stvari, polazila od toga da obaveza plaćanja nastaje stavljanjem dužnika u docnju, a stavljanje u docnju povezivano je sa voljom poverioca da zahteva ispunjenje obaveze pozivanjem na plaćanje (opomenom) ili podnošenjem tužbe.Zbog toga je ovo pitanje više puta razmatrano od sudskih institucija i pravnih teoretičara, a sudska praksa je ukazala na određene protivrečnosti kod primene instituta zatezne kamate u uslovima visoke stope infl acije.Ranije, pre donošenja Zakona o obligacionim odnosima, primjenjivano je načelno mišljenje Opšte sednice Vrhovnog suda Jugolavije, broj 1/70 od 20.X 1970. godine, po kome je zatezna kamata na novčano potraživanje naknade štete tekla od narednog dana od dana kada je oštećeni pozvao dužnika da naknadi štetu, odnosno od narednog dana od dana kada je podneo tužbu kojom ostvaruje zahtev za naknadu štete.Kasnije je bilo shvatanje da zatezna kamata na novčano potraživanje naknade novčane štete teče od dana donošenja prvostepene odluke kojom je određena visina naknade štete, Sudska praksa