Προσφυγική κρίση, μια κρίση με τραγικές επιπτώσεις για τους πληθυσμούς που παρασύρονται από τη δίνη του πολέμου και της αναγκαστικής φυγής αλλά και αιτία σοβαρών κλυδωνισμών για τις χώρες υποδοχής. Σε αυτό το σκηνικό, όπου πρωταγωνιστούν η βία του πολέμου και η οδύνη της προσφυγιάς, έρχονται να προστεθούν η ξενοφοβία και ο ρατσισμός. Η παρούσα επιστημονική έκδοση επιχειρεί να ρίξει φως σε κάποιες απ’ τις εκφάνσεις του πολύπτυχου προσφυγικού ζητήματος. Ιστορικές αναφορές αλλά και πτυχές, όπως αυτές που άπτονται του κοινωνικού στίγματος και των στάσεων απέναντι στον «Ξένο» αποτέλεσαν ένα μέρος της εισαγωγής και του γενικότερου προβληματισμού. Στις μέρες μας, άλλωστε, ο Ξένος ως απειλή μαστίζει ακόμα την κοινωνία μας, παρά τις φωνές, τις συλλογικότητες, τις δομές και τις κινήσεις αλληλεγγύης και στήριξης των προσφύγων, που κάθε άλλο παρά λίγες είναι. Αναλογιζόμενοι, παράλληλα, τις δυσμενείς συνθήκες μεταχείρισης των προσφύγων, το τραύμα του ξεριζωμού από την πατρίδα αλλά και τις πολλαπλές επιπτώσεις του προσφυγικού προβλήματος στην παγκόσμια κοινότητα βασικό στόχο της έκδοσης αποτέλεσε η διείσδυση στις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές διαστάσεις, που εκλαμβάνει το προσφυγικό ζήτημα ως σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο και όχι μόνο ως απαρτιζόμενο από μεμονωμένα και περιστασιακά γεγονότα. Η θεματολογία, που επιλέχθηκε, βασίζεται κυρίως σε αυτήν την παραδοχή. Συγκεκριμένα, η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει πέντε ευρείες θεματικές, όπως διαμορφώνονται από διαχρονικές προκλήσεις αλλά και σύγχρονες προσεγγίσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Στην πρώτη ενότητα με τίτλο «Ιστορικές Καταγραφές Και Παρούσα Συνθήκη Των Στάσεων Απέναντι Στους Πρόσφυγες», εκκινούμε από την αρχαιοελληνική σκέψη, συνδέοντας την έννοια της ικεσίας και του ασύλου από τα χρόνια του Αισχύλου, φτάνοντας στις πλέον σύγχρονες αναφορές σχετικά με τις στάσεις μας σήμερα, έτσι όπως αυτές αποτυπώνονται από την έρευνα που παρουσιάζεται σε αυτήν την έκδοση για πρώτη φορά. Ακολούθως, δυο έγκριτοι ιστορικοί ερευνητές καταγράφουν ρατσιστικές συμπεριφορές απέναντι στους εκπατρισμένους της Μικρασιατικής καταστροφής, αλλά και την προσφορά προς αυτούς, όπως έλαβε χώρα, σε ευαγή ιδρύματα της Σμύρνης. Η διείσδυση στα βιώματα μιας πρόσφατης καταστροφής που συγκλόνισε ολόκληρη την Ελλάδα, μας διαφωτίζει σχετικά με τον ρατσισμό και τη φροντίδα ως παρελθοντικά φαινόμενα, ανοίγοντας ένα «παράθυρο» συγκρίσεων με το σήμερα. Στη δεύτερη ενότητα, με τίτλο «Το Βίωμα Των Επαγγελματιών Που Δραστηριοποιούνται Στο Πεδίο Του Προσφυγικού: Προκλήσεις & Αφηγήσεις» οι συγγραφείς εξετάζουν τόσο την τραυματική εμπειρία καθαυτή, που βιώνουν οι μετακινούμενοι πληθυσμοί, όσο και την επίδραση που φέρει, ως το ζήτημα της εθνικής αλλά και της προσωπικής ταυτότητας, τόσο για τις κοινωνίες υποδοχής όσο και για τις κοινωνίες προέλευσης. Εδώ, οι ερευνητές εντρυφούν σε δομικά ζητήματα, που είναι σε θέση να μετασχηματίσουν εκ βάθρων προσωπικές και συλλογικές ταυτότητες, άρα συστήματα ολόκληρα. Στην τρίτη ενότητα με τίτλο «Τραύμα, Εκπατρισμός, Συλλογική Μνήμη & Ταυτότητα» αποτυπώνεται η απαιτητική εργασία αλλά και οι προκλήσεις που βιώνουν οι εργαζόμενοι στην προσπάθειά τους να ανακουφίσουν πληθυσμούς που έχουν έρθει αντιμέτωποι με τα πλέον σκληρά βιώματα. Δευτερογενές τραύμα, burn-out και υποστελέχωση είναι κάποιες μόνο από τις προκλήσεις, με τις οποίες οι ειδικοί ψυχικής υγείας, έρχονται συχνά αντιμέτωποι, με έκδηλες τις επιπτώσεις στην εργασία αλλά και την προσωπική τους ζωή και λειτουργικότητα. Στην τέταρτη ενότητα με τίτλο «Παρεμβάσεις στους Προσφυγικούς Πληθυσμούς: Σύγχρονες Καλές Πρακτικές», εκλεκτοί επιστήμονες, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των παρεμβάσεών τους, μέσα από σύγχρονες αλλά και  παλαιότερες  πρακτικές, που υλοποιούν μέσα σε ένα πλαίσιο ισχυρών προκλήσεων και απαιτήσεων. Τέλος, στην πέμπτη ενότητα με τίτλο «Σύγχρονες Προκλήσεις στο Μέτωπο του Προσφυγικού», θίγονται κάποιοι από τους πλέον επίκαιρους προβληματισμούς στο προσφυγικό πεδίο, όπως η πρόσβαση των προσφύγων στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας κατά την περίοδο της πανδημίας, τα ζητήματα διαπολιτισμικότητας στην υποστήριξη ασυνόδευτων ανηλίκων, αλλά και μια πρόκληση που θα μας απασχολήσει έντονα εφεξής, αυτή των προσφυγικών ροών εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Ελπίζουμε η παρούσα επιστημονική έκδοση να αποτελέσει το έναυσμα για να ανοίξει ένας νέος δρόμος κατανόησης του μείζονος προβλήματος του προσφυγικού, ένας δρόμος προς τον αποστιγματισμό και την ουσιαστική ανθρωπιστική μεταχείριση των προσφύγων.

Despite existing evidence showing the negative effects of the economic crisis in Greece on the population's mental health and general health status, there are only limited data concerning the country's rural areas. This study explored changes in mental and general health status following the financial crisis of 2009 in service users visiting a special mental health service in a region of the Greek islands. The sample included all adult service users (N = 7,489) who visited the two Mobile Mental Health Units in the North Eastern and Western Cyclades Islands of Greece in the period 2003-2015. All participants were assessed and received a clinical diagnosis from the service's psychiatrist. Changes in the prevalence of mental and physical disorders were studied before and after the onset of financial crisis (2009). Among the service users, no significant differences were found regarding the frequency of psychiatric disorders before and after the crisis. There was a change in the profile of people seeking care, as more men, more unemployed, and younger persons visited the service after the onset of the economic crisis. Additionally, in the first acute phase of the crisis, more people suffering from cardiovascular disease sought care for psychological reasons. Services should leverage the possible protective mechanisms of local communities in rural areas and develop primary prevention and early intervention programs. Public Health Significance StatementThis study characterized the impact of an economic crisis on the mental health of persons living in rural areas of Greece and identifies possible risk and protective factors of psychiatric distress during periods of economic uncertainty.