Η εκτίμηση και πρόβλεψη της επιλογής μέσου των επιβατών για τις μετακινήσεις τους από και προς το αεροδρόμιο αποτελεί ζήτημα σημαντικής προτεραιότητας και σημασίας αφού επηρεάζει θέματα σχεδιασμού και λειτουργίας του αεροδρομίου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο σχεδιασμός, η λειτουργία και η διαχείριση των αντίστοιχων εγκαταστάσεων πρόσβασης, ο σχεδιασμός των υπηρεσιών του αεροδρομίου και ο καθορισμός τιμολογιακής πολιτικής στις εγκαταστάσεις πρόσβασης. Η επιλογή μέσου πρόσβασης στο αεροδρόμιο έχει ιδιαίτερη σημασία και στο σχεδίασμά του οδικού και συγκοινωνιακού δικτύου προσπέλασης που αποτελεί τμήμα του ευρύτερου συστήματος μεταφορών της πόλης. Η ανάπτυξη των προβλέψεων αυτών δεν μπορεί να στηριχθεί στη απλή εφαρμογή της εμπειρίας και πρακτικής άλλων αεροδρομίων. Τα χαρακτηριστικά της ζήτησης για τις μετακινήσεις πρόσβασης, οι απαιτήσεις σε υποδομές πρόσβασης και ο προσδιορισμός του επιπέδου εξυπηρέτησης εξαρτώνται από ένα πλήθος παραγόντων που εκδηλώνουν μια έντονη δυναμική συμπεριφορά και διαμορφώνουν την εξέλιξη του συστήματος αγοράς των αερομεταφορών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το ρυθμιστικό πλαίσιο και οι ραγδαίες και βαθιές μεταβολές που έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια (απελευθέρωση εσωτερικών αγορών, φιλελευθεροποίηση των διμερών διακρατικών συμφωνιών), η συμπεριφορά και λειτουργία των αεροπορικών εταιρειών και η αντίδραση τους στο μεταβαλλόμενο ρυθμιστικό πλαίσιο (ιδιωτικοποιήσεις, συγχωνεύσεις, συμμαχίες, πολυκομβική λειτουργία), και η αντίστοιχη συμπεριφορά και λειτουργία των αεροδρομίων (κομβικά αεροδρόμια, ιδιωτικοποιήσεις, ανταγωνισμός αεροδρομίων, έμφαση στις εμπορικές δραστηριότητες). Στο πλαίσιο αυτό η παρούσα εργασία προτείνει μια νέα μεθοδολογία για την διερεύνηση των μετακινήσεων και την εκτίμηση της επιλογής μέσου πρόσβασης στα αεροδρόμια, τόσο για τη βελτίωση των εγκαταστάσεων πρόσβασης, όσο και για το σχεδίασμά των εγκαταστάσεων πρόσβασης σε μετεγκατεστημένα αεροδρόμια. Η προτεινόμενη μέθοδος ταξινομεί τους επιβάτες σε κατηγορίες με τη βοήθεια κατάλληλου ιεραρχικού σωρευτικού αλγορίθμου και με βάση φυσικές μεταβλητές διαμέρισης, εκτιμά τους παράγοντες καθορισμού της χρησιμότητας των επιβατών για κάθε μέσο πρόσβασης καν προβλέπει τις επιλογές πρόσβασης αναπτύσσοντας πρότυπα διακριτής επιλογής. Με τον τρόπο αυτό επιτρέπει: - την προσαρμογή στις μεταβολές των συνθηκών που είναι πολύ πιθανόν να συμβούν στο νέο περιβάλλον - την ενσωμάτωση μεταβλητών πολιτικής (policy variables), όπως για παράδειγμα, το κόμιστρο του ταξί και η χρέωση της στάθμευσης στα πρότυπα επιλογής και την ανάλυση των επιπτώσεων τους στις επιλογές των επιβατών στα μέσα πρόσβασης στο αεροδρόμιο - την πρόβλεψη των ποσοστών των μέσων πρόσβασης όταν αυτό απαιτείται, όπως στη μετεγκατάσταση και στην βελτίωση/επέκταση των υποδομών πρόσβασης. Αναπτύχθηκαν πολυωνυμικά πρότυπα logit, πολυωνυμικά πρότυπα probit, πρότυπα τυχαίων παραμέτρων (random parameters models) και ετεροσκεδαστικά πρότυπα ακραίας τιμής (heteroscedastic extreme value models). Στα πλαίσια των ιεραρχικών προτύπων (nested logit) μελετήθηκαν πολλαπλές ιεραρχικές δομές, ώστε να γίνει καλλίτερα κατανοητή η ιεράρχηση των αποφάσεων του επιβάτη κατά την πρόσβαση του στο αεροδρόμιο. Για τις απαιτούμενες μετρήσεις σχεδιάστηκε ειδικό ερωτηματολόγιο. Η προτεινόμενη μεθοδολογία εφαρμόστηκε στη μελέτη της πρόσβασης στο νέο διεθνές αεροδρόμιο της Αθήνας. Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε έρευνα ερωτηματολογίου στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Επελέγησαν ο χρόνος πρόσβασης στο αεροδρόμιο, το κόστος μετακίνησης και η ιδιοκτησία IX αυτοκινήτου ως οι πλέον σημαντικοί παράγοντες προσδιορισμού της χρησιμότητας, και υπολογίστηκαν οι τιμές τους για τους επιβάτες του δείγματος για κάθε μέσο πρόσβασης στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Η πρόσβαση με IX διαιρέθηκε σε τρία μέσα λόγω των σημαντικών επιπτώσεων τους στην εκτίμηση της χωρητικότητας των εγκαταστάσεων πρόσβασης: ‘οδήγηση και στάθμευση’ (drvp), ‘μεταφορά από άλλον και στάθμευση’ (lift) και ‘μεταφορά από άλλον χωρίς στάθμευση’ (drop). Η κατηγοριοποίηση των επιβατών βασίστηκε σε τρεις μεταβλητές διαμέρισης: τον τόπο κατοικίας (κάτοικοι Αθηνών, κάτοικοι άλλων Ελληνικών πόλεων, αλλοδαποί), το σκοπό του αεροπορικού ταξιδιού (εργασία, μη εργασία) και τον προορισμό (πτήση εσωτερικού, πτήση εξωτερικού). Η ενοποίηση των κατηγοριών με τον αλγόριθμο ταξινόμησης υπέδειξε την σθεναρότητα των κατηγοριών και τις επιπτώσεις της σταδιακής συγκέντρωσης των. Πρότυπα logit ενός και πολλαπλών ιεραρχικών επιπέδων εκτιμήθηκαν για το αεροδρόμιο του Ελληνικού. Τα παραπάνω πρότυπα σε συνδυασμό με τους αναπροσαρμοσμένους παράγοντες των επιβατών του δείγματος λόγω μετεγκατάστασης, χρησιμοποιήθηκαν για να εκτιμηθούν τα μερίδια των μέσων πρόσβασης στο αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος.
