No abstract

The main focus of the article is the analysis of Kant’s notion of Judaism and his attitude toward the Jewish nation in a new context. Kant’s views on the Jewish religion are juxtaposed with those of Mendelssohn and Spinoza in order to emphasize several interesting features of Kant’s political and religious thought. In particular, the analysis shows that, unlike Mendelssohn, Kant did not consider tolerance to be the last word of the enlightened state in matters of its coexistence with religion. The author also argues that Kant’s fascination with Mendelssohn’s Jerusalem was premature and that his later disappointment with Mendelssohn’s persistent adherence to Jewish orthodoxy reflects his understanding of the condition of Judaism in the context of the new era of Enlightenment. Moreover, the paper addresses in a novel way the relevant connections between Kant and Spinoza, showing substantive similarities between their notions of Judaism and Christianity, and provides an overview of Kant’s historical involvement with Jewish issues, which are significant given the argumentative structure of the article.

The essay reports on the author's attempts to demonstrate similarities between prima facie divergent thinkers. Objections to this attempt have often concerned the question of the "superficiality" of the similarities noted. The paper examines these objections and proposes an understanding of the relevant concept of superficiality as a consequence of what Alan Nelson called "systematic interpretation". Subsequently, Nelson's view is challenged, and thus a space is opened up for a history of philosophy focused more on the similarities between different thinkers than on the supposed uniqueness and incomparability of their thought.

Zarys problematyki Niniejszy artykuł stawia sobie za cel przedstawienie typologii pojęcia woli oraz stosowną do jej rozstrzygnięć "dystrybucję" wolności w Kantowskiej filozofii praktycznej. Interpretacja, którą przedstawię, prowadzi do pewnej kontrowersji, bynajmniej nieobcej badaczom etyki Kanta. Kontrowersja ta dotyczy tego, że ograniczając wolność do działań zapośredniczonych przez imperatyw kategoryczny, Kant czyni niemożliwym zachodzenie działań niemoralnych i wolnych, przez co ruguje także możliwość zaistnienia zła specyficznie moralnego, które odpowiadałoby moralnemu dobru. Na ten problem wskazał już Carl Christian Erhard Schmid w wydanej w 1790 roku (czyli dwa lata po drugiej Krytyce i pięć po Uzasadnieniu metafizyki moralności) książce Versuch einer Moralphilosophie, a punktem wyjścia dla swojej teorii wolności uczynił ów rzekomy niedostatek Kantowskiej teorii Fridrich Wilhelm Joseph von Schelling 1 , notabene znajdując się pod wpływem pracy Schmida 2. 1 Schelling przedstawił swoją filozofię wolności w opublikowanej w 1809 roku pracy Philosophische Untersuchungen über das Wesen der menschlichen Freiheit. Inną teorią wolności, również powstałą jako reakcja-remedium na etykę Kanta, była ta zaproponowana przez Carla Leonarda Reinholda w drugim tomie jego Briefe über die Kantische Philosophie, który ujrzał światło dzienne w 1792 roku. Henry Allison pisze, że w Metafizyce moralności Kant, krytykując koncepcję wolności jako libertas indifferentiae, odpowiada właśnie Reinholdowi. H. Allison, Kant's Theory of Freedom, Cambridge University Press, Cambridge 1990, s. 133. Allison informuje nas także, że Reinhold odpowiedział na Metafizykę zdziwieniem, spowodowanym tym, iż Kant odszedł od właściwego, według Reinholda, rozumienia wolności znanego z Religii w obrębie czystego rozumu, powracając do swoich łatwo podważalnych poglądów na temat wolności z okresu krytycznego (tamże, s. 134).

W III Rzeszy popularność zyskała neomarcjońska teologia, której zwolennicy optowali za wyeliminowaniem Starego Testamentu z chrześcijaństwa na rzecz „moralnej odnowy” religii Jezusa. Wzbudziło to sprzeciw u licznych niemieckich teologów, w tym u Paula Volza, profesora Starego Testamentu z Tybingi. Artykuł przedstawia pogląd Volza na Stare Przymierze w kontekście zagrożenia ze strony radykalnie antyjudaistycznych tendencji, które przybierały w Niemczech na sile równolegle z rozwojem jego kariery. Szczególna uwaga zostaje zwrócona na argument Volza skierowany przeciwko próbie moralizacji chrześcijaństwa, podejmowanej przez volksistowskich autorów, i związanym z nią przekonaniu o absolutnej niekompatybilności ST z Jezusową Ewangelią miłości.