Özet: Bu çalışmanın amacı, koyunlarda şap hastalığının serum nitrik oksit (NO) düzeyi ve adenozin deaminaz (ADA) aktivitesi üzerine etkilerini ve bu parametreler ile kan lenfosit ve monosit sayıları arasındaki ilişkileri incelemektir. Çalışmada 2-3 yaşlı 40 adet şap hastalığı virusu ile enfekte ve 20 adet klinik olarak sağlıklı koyun kullanıldı. Koyunların vena jugularisinden antikoagulanlı ve antikoagulansız tüplere kan örnekleri toplandı. Antikoagulanlı tüpteki kan örneğinde kan sayım cihazı ile lenfosit ve monosit sayımı yapıldı. Antikoagulansız tüpteki kanlar santrifüj edilerek serumları çıkarıldı. Serumda NO düzeyi enzimatik Greiss yöntemi, ADA aktivitesi Bertholet reaksiyonu ile spektrofotometrik olarak ölçüldü. Hastalıklı ve sağlıklı koyunlarda, serum NO düzeyleri ile ADA aktiviteleri, sırası ile, 40.0±7.3µmol/L ve 17.2±4.0 µmol/L, 17.6±4.1 U/L ve 10.2±2.1 U/L olarak belirlendi. Şap hastalıklı koyunlarda serum nitrik oksit düzeyi ile adenozin deaminaz enzim aktivitesi sağlıklı gruba göre önemli derecede yüksek bulundu (p<0.001). Kandaki lenfosit ve monosit sayıları (x10 3 /µL) hastalıklı koyunlarda, sırasıyla, 29.3±8.9 ve 9.6±3.3, sağlıklı koyunlarda ise 4.0±0.4 ve 1.1±0.5 olarak ölçüldü. Hastalıklı koyunların kan lenfosit ve monosit sayıları ile sağlıklı koyunlarınki arasında p<0.001 düzeyinde önemli farklılık olduğu belirlendi.Bu sonuçların yanında, hastalıklı koyunlarda serum NO düzeyi, ADA aktivitesi, kan lenfosit ve monosit sayıları arasında önemli düzeyde pozitif ilişkiler olduğu belirlendi. Sonuç olarak, şap hastalıklı koyunlarda serum NO ve ADA düzeylerindeki artışın, uyarılmış hücre aracılı bağışıklık sistemi ile ilgili olduğu ve bu parametrelerin şap hastalığının tanısında yardımcı olarak kullanılabi-leceği kanaatine varıldı.Anahtar sözcükler: Adenozin deaminaz, koyun, nitrik oksit, serum, şap hastalığı. The investigation of the effect of foot and mouth disease on nitric oxide levels and adenosine deaminase activity in sheepSummary: The aim of this study is to investigate the effects of foot and mouth disease on serum nitric oxide (NO) levels and adenosine deaminase (ADA) activity and correlations between these parameters and blood lymphocyte and monocyte numbers in sheep. 2-3 years old 40 sheep with foot and mouth disease and 20 sheep with healthy were used in the study. Blood was collected from jugular vein into the with and without-anticoagulant tubes from sheep. Lymphocyte and monocyte counts were made in with anticoagulant tubes by cell-counter. Serum was removed from without-anticoagulant by centrifugation. Serum NO level was measured by enzymatic Greiss, ADA activity by Bertholet reaction by spectrophotometrically. Serum NO levels and ADA activities were determined as 40.0±7.3µmol/L and 17.2±4.0 µmol/L, 17.6±4.1 U/L and 10.2±2.1 U/L, respectively. Serum NO levels and ADA activities were found to be significantly higher in sheep with foot and mouth disease compared to healthy (p<0.001). Blood lymphocyte and monocyte numbers determined as 29.3±8.9 and 9.6±3.3, 4.0±0.4 and 1.1±0.5 in sheep w...