Στο άρθρο αυτό προσπαθήσαμε να δείξουμε ότι η κοινωνική ψυχολογία και πιο συγκεκριμένα η κοινωνική ψυχολογία των ενεργών μειονοτήτων, η οποία αναπτύχθηκε μέσα από την πειραματική μέθοδο στα πλαίσια του εργαστηρίου, μπορεί να μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε πολύπλοκα φαινόμενα κοινωνικού μετασχηματισμού. Για την ενδυνάμωση αυτής της πρότασης παρουσιάσαμε έξι εφαρμογές της θεωρίας των διαδικασιών κοινωνικής επιρροής στην κοινωνική πραγματικότητα, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής διάστασης (ο Σολζενίτσιν ως ενεργός μειονότητα, Το κίνημα των γυναικών της Ιταλίας, Το χάρισμα και η ανάδυση, Η σχέση Ελληνοκυπρίων- Τουρκοκυπρίων, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, Το Συνεταιριστικό «Κίνημα»), Στο άρθρο δεν περιοριστήκαμε στην απλή παρουσίαση των πιο πάνω μελετών. Επικεντρώσαμε ιδιαίτερα την προσοχή μας στη σχέση της θεωρίας των διαδικασιών κοινωνικής επιρροής με το μαρξισμό.

Σκοπός της έρευνας ήταν η εξέταση των εννοιολογικών κατασκευών «ψυχοκοινωνικό κλίμα της τάξης» (ΨΚ) και «διαπροσωπική συμπεριφορά» (ΔΣ) του εκπαιδευτικού σε μαθητές Ε′ και Στ′ τάξεων ελληνικών δημοτικών σχολείων, και η διερεύνηση της σχέσης τους με την επίδοση και τις στάσεις των μαθητών στα μαθήματα της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού διενεργήθηκαν δύο πιλοτικές και μία κύρια μελέτη, με τη χρήση ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων. Στην πρώτη πιλοτική μελέτη πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις, στις οποίες συμμετείχαν 48 μαθητές και 12 εκπαιδευτικοί. Με βάση τα ευρήματα των συνεντεύξεων προσαρμόστηκαν στο ελληνικό εκπαιδευτικό πλαίσιο δύο διεθνώς αναγνωρισμένα ερωτηματολόγια μέτρησης των παραπάνω εννοιών. Η δεύτερη πιλοτική μελέτη αφορούσε στη χορήγηση και στον έλεγχο των ψυχομετρικών ιδιοτήτων των δύο προσαρμοσμένων ερωτηματολογίων, καθώς και άλλων ερευνητικών εργαλείων για τη μέτρηση της επίδοσης και των στάσεων των μαθητών στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά, των στόχων επίτευξης και της αυτεπάρκειας, σε τυχαίο δείγμα 504 μαθητών και 36 εκπαιδευτικών. Τέλος, στην κύρια μελέτη τα ερωτηματολόγια χορηγήθηκαν σε τυχαίο δείγμα 984 μαθητών και 77 εκπαιδευτικών για τον έλεγχο ενός μοντέλου μεσολάβησης της επίδρασης του ΨΚ της τάξης και της ΔΣ του εκπαιδευτικού από τους στόχους επίτευξης και την αυτεπάρκεια των μαθητών. Τα ποιοτικά και τα ποσοτικά ευρήματα κατέδειξαν ότι μαθητές και εκπαιδευτικοί ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν τους εφτά δείκτες του ΨΚ της τάξης και τις οκτώ όψεις της ΔΣ του εκπαιδευτικού, με ορισμένες διαφοροποιήσεις αναφορικά με τον τρόπο εκδήλωσης των συμπεριφορών που περιγράφονται σε αυτούς στο ελληνικό δημοτικό σχολείο. Επίσης, τα ευρήματα έδειξαν ότι το αντιληπτό ΨΚ της τάξης και η αντιληπτή ΔΣ του εκπαιδευτικού σχετίζονταν σημαντικά με τη σχολική επίδοση των μαθητών και στις στάσεις τους στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά, ενώ η σχέση αυτή φάνηκε να ακολουθεί ποικίλες διαδρομές, μεσολαβούμενη μερικώς από τους στόχους επίτευξης και την αυτεπάρκεια των μαθητών. Παρατίθεται κριτική συζήτηση της συμβολής των ευρημάτων στη βιβλιογραφία και διατυπώνονται προτάσεις για εκπαιδευτικές εφαρμογές των ευρημάτων, καθώς και για μελλοντική έρευνα.