Өзектілік: Жатыр мойнының қатерлі ісігі (ЖМҚІ) көптеген жылдар бойы әлемде онкопатологиялар арасында аурушаңдық пен өлім-жітім бойынша жетекші орындарда болып келеді. Қазақстан Республикасында онкологиялық аурулар құрылымының ішінде жатыр мойнының қатерлі ісігі сүт безінің қатерлі ісігінен кейін екінші орында тұр. Бүгінгі таңда әлемде көптеген скринингтік бағдарламалар белсенді түрде жүзеге асырылуда және жұмыс істейді. Дегенмен, бұл бағдарламалардың тиімділігі, көбінесе, халықты қамту деңгейіне және халықтың скриненгтен өту ынталылығына тікелей байланысты. Әйелдердің жатыр мойнынының қатерлі ісігі скринингінен өту ынталылығын зерттеу кезінде, географиялық орналасуына (қала немесе ауыл) тәуелділігін зерттеуге ерекше назар аударған жөн. Шетелдік зерттеушілердің тәжірибелері, ауылдық жерлердегі әйелдер халқы негізінен жатыр мойны обырының ықтимал қауіптерін білмейтіні туралы алаңдатарлық жағдайды көрсетті. Қазіргі уақытта Қазақстандағы ауыл әйелдерінің жатыр мойны обырының скринингіне қатысуының біліміне, көзқарасына және деңгейіне қатысты елеулі дәлелдер жетіспейді. Зерттеудің мақсаты – әйелдердің мақсаттық жас тобын (ЖМҚІ бойынша тіркеуде тұрмаған 30-дан 70 жасқа дейінгі) қамтуын арттыру мақсатында, ауыл әйелдерінің ЖМҚІ скринингтік тексеруден өтуге ынталылығын арттыру бойынша дәлелді бағдарлама әзірлеу қажеттілігін анықтау. Әдістерi: Зерттеудің негізгі болжамалы әдістемесі: кросс-секционды эпидемиологиялық, қималық дизайн. Зерттеу міндеттеріне сәйкес ретроспективті, әлеуметтік сауалнама, әдебиетке шолу сияқты әдістеме бойынша жиналған құжаттарды талдау мақсаттанады. Жиналған нәтижелер SPSS, Excel бағдарламаларында статистикалық өңдеуден өтеді. Пилоттық зерттеу ретінде ауылдық (N=60) және қалалық жерлерде (n=55) тұратын 30 мен 70 жас аралығындағы 115 әйелге сауалнама жүргізілді.Нәтижелер: Пилоттық зерттеудің нәтижелері ауылдық жерлерде тұратын әйелдерде ЖМҚІ скринингіне төмен ынталылығын (ауылдық әйелдердің көпшілігі (61,7%) скринингке ешқашан қатыспаған, 38,3% әйел скринингтен өткен) және ЖМҚІ скринингтік бағдарламасы туралы төмен хабардар болуын айқындады (тек 1 әйел (1,7%)) жақсы хабардар болды). Қалалық әйелдер арасында қатысу көрсеткіші төмендегідей болды: скринингтік тексеруден өтпегендер – 25,5%, скринингтік тексеруден өткендер – 74,5%. Ауылдық және қаладағы әйелдердің ЖМҚІ скринингіне қатысу деңгейін салыстыруды талдау барысында, топтар арасында статистикалық маңызды айырмашылықтарды көрсетті (p<0,05).Қорытынды: басылымда баяндалған хаттама және жүргізілген пилоттық зерттеу негізіндегі алынатын нәтижелер ауыл әйелдерінің ЖМҚІ скринингтік тексеруден өту ынталылығын арттыру бағдарламасын әзірлеу қажеттілігін анықтайды.

Актуальность: Несмотря на существующие меры профилактики, рак шейки матки (РШМ) остается существенной проблемой общественного здравоохранения в мире. Более 80% случаев РШМ, вызываемого инфицированием вирусом папилломы человека (ВПЧ), приходится на страны со средним и низким уровнем дохода (СНСД), где программы скрининга РШМ и вакцинации от вируса папилломы человека малодоступны или неэффективны. Вакцинация от ВПЧ показывает высокую эффективность в снижении уровня инфицированности ВПЧ, предраковых заболеваний и может снизить заболеваемость РШМ на 90%. Для элиминации РШМ в мире Всемирная Организация Здравоохранения (ВОЗ) определила целью к 2030 году охватить вакцинацией от ВПЧ 90% девочек. Однако к 2022 году только в 120 странах (61%) введены национальные программы вакцинации от ВПЧ, и она доступна лишь 15% девочек в мире. Цель исследования – изучить имеющиеся литературные данные об опыте внедрения вакцинации от ВПЧ в разных странах для их дальнейшего использования с целью эффективного проведения и/или улучшения охвата программы вакцинации.Методы: Поиск литературы проводился в базах данных PubMed, Scopus, Google Scholar, e-Library и на веб-сайтах ВОЗ, CDC, NHS за 2010-2022 гг. В обзор было включено 39 статей.Результаты: В данном обзоре обобщается опыт и темпы внедрения вакцины от ВПЧ в разных странах, показаны общие принципы определения целевой популяции, стратегии вакцинации, варианты вакцины и режима ее дозирования, особенности коммуникации и финансирования программы. Отчетливо просматривается тенденция роста количества стран, в том числе СНСД, которые вводят ее в свои национальные программы иммунизации, демонстрируя возможность преодоления организационных и финансовых барьеров. Поддержка международных фондов, увеличение доступа к вакцине позволит сократить существующее неравенство в доступности вакцинации от ВПЧ.Заключение: Используя имеющийся опыт, страны имеют возможность успешно внедрять вакцинацию от ВПЧ и достигать необходимых результатов на пути к элиминации РШМ в мире. Рекомендуется проведение актуальных локальных исследований для оценки применения различных стратегий. Особенно это касается процесса коммуникации, которая зачастую имеет свои особенности в разных странах.