Atebetü’l-Hakayık ve Kutadgu Bilig Özelinde Uygur İmla Geleneğinde Arapça ve Farsça Kelimelerin Yazımı

Abstract

Türkler tarih boyunca çok sayıda alfabe kullanmışlardır. Bunlardan Latin ve Kiril alfabeleri daha yakın tarihte kullanılmaya başlandıkları için dışarıda bırakılırsa Arap ve Uygur alfabelerinin geniş bir sahada asırlarca Türkler tarafından kullandıkları ifade edilebilir. Her alfabe değişimi Türkçeye yeni alıntı kelimelerin giriş kapısını açmıştır. Özellikle İslamiyet'in kabulünden sonra Türkçeye çok sayıda Arapça ve Farsça kelime girmiştir. Fakat bu alıntı kelimelerin yazımı noktasında aynı alfabeyi kullanıyor olmanın getirdiği bir alışkanlıktan olsa gerek müstensihlerin çoğu zaman alıntı sözcükleri orijinal imlalarına sadık kalarak yazdıkları görülür. Arap alfabesiyle yazılan söz konusu Türkçe metinlerde yer alan Arapça ve Farsça sözcüklerin Latin alfabesiyle transkripsiyonlarının nasıl olacağı konusu Türkoloji'nin tartışma konularından biridir. Çalışmamız Arap harfli metin yayımı üzerine yoğunlaşmadığı için transkripsiyon ve transliterasyon terimlerine ilişkin görüşlere yer vermekle yetinilmiştir. Arap harfli Türkçe metinlerde yer alan Arapça ve Farsça kelimelerin transkripsiyonu hususunda Uygur harfli metinlerin imlasından ne ölçüde faydalanılabileceğini tespit etmek amacıyla Atebetü'l-Hakayık'ın A ve B nüshaları ile Kutadgu Bilig'in Herat nüshasında ortak olan Arapça ve Farsça kökenli kelimeler incelenmiştir. Özellikle, Arapça ve Farsça kelimelerin asli imlalarında gösterilmeyen kısa ünlülerin Uygur harfli metinlerde Uygur imla geleneğinin bir yansıması olarak tüm ünlü sesleriyle yazıldığı görülmüştür.