Avrupa Birliği’nin Doğu Komşularına Yönelik Yaklaşımında Demokrasi Teşviki

Abstract

Avrupa Birliği, 2004 genişlemesi ile doğrudan komşu olduğu Doğu komşuları ile ilişkilerini Avrupa Komşuluk Politikası ve Doğu Ortaklığı Girişimi kapsamında ele almaktadır. Komşularının Birlik norm, değer ve standartları ile yakınlaşmalarını amaçlayan Avrupa Birliği; bu politikalar kapsamında demokrasinin teşvik edilmesine özel bir yer ayırmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Avrupa Birliği'nin Doğu komşuları olarak tanımladığı Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna ile ilişkilerinde demokrasi teşvikine verdiği önem ile Doğu komşularında normatif bir güç olmasının önündeki engelleri tespit etmektir. Avrupa Birliği'nin Doğu komşuları ile ilişkilerinde demokrasi teşviki kapsamında, birincil kaynak olarak Avrupa Birliği'nin kurumsal olarak geliştirdiği politikalar ili ilgili belgeler, Doğu Ortaklığı Girişimi'nde yer alan altı ülke ile imzaladığı resmî belgeler ve ikincil kaynak olarak literatürde öne çıkan çalışmalar kullanılmaktadır. Avrupa Birliği'nin demokrasi teşvikinin güvenlik yaklaşımından ayrı düşünülemeyeceği ve Doğu komşularına yönelik yaklaşımlarını güvenlik bağlamında ele aldığı görülmektedir. Avrupa Birliği'nin demokrasi teşvikinde Avrupa Birliği'nin özellikle enerji kaynaklarına güvenli ulaşımı çerçevesindeki çıkarları ve Rusya'nın Doğu Ortaklığı ülkelerinde sahip olduğu nüfuz belirleyici bir rol oynamaktadır. Ancak, çalışmada Avrupa Birliği'nin bölgedeki etkisini ya da etkisizliğini açıklamada üçüncü ülkelerin iç bağlamları ile siyasi reformları gerçekleştirme istek ve iradelerinin belirleyici unsur olduğu savunulmaktadır.