Search citation statements
Paper Sections
Citation Types
Year Published
Publication Types
Relationship
Authors
Journals
of Law, and secretary general of the Institute for Comparative Law of to the Faculty of Law, where he is also active as a research fellow. In his work, he primarily focuses on the areas of civil law, intellectual property law, and information society law, and has authored more than thirty scientific articles discussing issues in these fields. He is also the author or co-author of several scientific monographs, and co-author of several draft proposals of legislative acts. He is currently engaged in longterm research projects on the legal challenges of the information society.
of Law, and secretary general of the Institute for Comparative Law of to the Faculty of Law, where he is also active as a research fellow. In his work, he primarily focuses on the areas of civil law, intellectual property law, and information society law, and has authored more than thirty scientific articles discussing issues in these fields. He is also the author or co-author of several scientific monographs, and co-author of several draft proposals of legislative acts. He is currently engaged in longterm research projects on the legal challenges of the information society.
W artykule podjęto rozważania nad kompetencjami studentów Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego w zakresie bezpiecznego korzystania z Internetu. Celem badań było poznanie i ocena wiedzy, umiejętności i postaw studentów w obrębie niezagrożonej konsumpcji treści zamieszczanych i spotykanych w sieci każdego dnia, a także innych aspektów związanych z wyzwaniami cyberprzestrzeni. Zwrócono również uwagę na potencjał kompetencji informacyjnych i cyfrowych, których nie powinno brakować szczególnie (choć nie tylko) osobom studiującym. Kluczowe znaczenie mają zatem: ustawiczny rozwój tych umiejętności, pozyskiwanie wiedzy i świadomość potencjalnych zagrożeń. Realizacji wyznaczonych celów posłużyły następujące metody badań: metoda krytycznej analizy literatury przedmiotu, metoda bibliograficzna oraz metoda sondażu diagnostycznego. Niezbędne dla zrozumienia istoty problemu i zagłębienia się w tematykę bezpieczeństwa w sieci było przywołanie definicji „cyberprzestrzeni”, „cyberbezpieczeństwa”, „kompetencji cyfrowych” i „kompetencji informacyjnych” oraz scharakteryzowanie wybranych zagrożeń bezpieczeństwa w sieci, czego dokonano dzięki przeglądowi literatury. W części o charakterze metodologicznym wskazano przedmiot badań, cele i problemy badawcze, określono zasady doboru próby oraz opisano metody, techniki i narzędzia badawcze. Część badawcza stanowi analizę wyników badania ankietowego przeprowadzonego na studentach Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Badanie przeprowadzone na reprezentatywnej grupie studentów pozwoliło ustalić, jakich trudności związanych z korzystaniem z Internetu studenci Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego najczęściej doświadczają, jakich zagrożeń w sieci obawiają się najbardziej, w jaki sposób studenci chronią swoje zasoby, prywatność i wizerunek w Internecie, z jakich źródeł czerpią wiedzę o cyberbezpieczeństwie i jak oceniają swoje kompetencje w tym zakresie. Z analizy można odczytać, że większość badanych ma podstawową wiedzę niezbędną do odpowiedzialnego korzystania z zasobów Internetu oraz umiejętności korzystania z narzędzi umożliwiających lepszą ochronę w cyfrowej przestrzeni. Zaleca się jednak prowadzenie dalszych badań w tym kierunku.
Dialogi z chatbotami stają się coraz powszechniejszą formą komunikacji obecną we współczesnych społeczeństwach. Jako nowa forma komunikacji dia- log taki1 jest ciekawym zjawiskiem nie tylko dlatego, że różni się od tych już wcześniej znanych, ale także z tej przyczyny, iż wpływa na społeczeństwo i jego praktyki komunikacyjne w ogóle. Możliwość rozmowy w języku naturalnym z czymś innym niż człowiek2 stanowi pewną nowość w naukach o komunikacji społecznej i mediach3. Do tej pory komunikację definiowano na wiele sposo- bów, zazwyczaj wychodząc od telekomunikacji, skupiając się na przekazywaniu informacji (transmisyjne modele komunikacji4). Następnie na komunikację pa- trzono jako na rytuał5 bądź orkiestrę6, gdzie nacisk kładziono przede wszystkim na komunikację międzyludzką7, akcentując głównie społeczne tworzenie zna- czeń, symboliczną charakterystykę samego procesu, uczestnictwo w komunika- cji (a nie jej tworzenie). Część badaczy natomiast w komunikacji akcentuje moż- liwość konstruowania świata społeczno-kulturowego8. Z punktu widzenia badacza komunikacji i mediów dialog człowieka z chat- botem, którego funkcjonowanie opiera się w dużej mierze na sztucznej inteli- gencji, nie jest już – jak w początkowym okresie rozwoju chatbotów – prostym wydawaniem poleceń (więcej na ten temat w rozdziale 1), lecz pewnym rodza- jem rozmowy, która ma swoje konsekwencje społeczno-kulturowe9. Przedmiotem badań poddanym oglądowi naukowemu w niniejszej pracy jest dialog z chatbotem konwersacyjnym. Warto podkreślić, że nie każdy chatbot, z którym można prowadzić rozmowę, jest chatbotem konwersacyjnym10. Dotych- czasowe badania dotyczące chatbotów skupiały się przede wszystkim na aspek- tach technologicznych (informatycznych)11, czasem społecznych12. Analiza litera- tury pokazuje natomiast brak opracowań podejmujących tę problematykę z perspektywy mediolingwistyki. Istnieje luka wiedzy w zakresie języka dialogu ludzi z chatbotami oraz konstrukcji takich dialogów i szerszego umiejscowienia ich w badaniach nad komunikacją społeczną. Nieliczne badania, które w jakimś stopniu dotykają tematu języka takiego dialogu, skupiają się przede wszystkim na analizach ilościowych dialogów prowadzonych w języku angielskim13 lub na kwe- stii przetwarzania języka naturalnego w ujęciu informatycznym. Uwzględniając przedstawione spostrzeżenia dotyczące stanu badań nad dia- logiem z chatbotami, zasadne wydaje się przyjrzenie się temu zagadnieniu za- równo z punktu widzenia samej konstrukcji takiego dialogu i jego różnych reali- zacji, jak i uwarunkowań społecznych i technologicznych, które o jego kształcie decydują. Dla tak zakreślonego obszaru badawczego odpowiednim spojrzeniem może być ujęcie mediolingwistyczne14, którego celami badawczymi, jak podaje D. Kępa-Figura, są: „opis właściwości medialnie zapośredniczonego tekstu jako przedstawiciela danego gatunku, z jego uwarunkowaniami strukturalnymi (for- malnymi), poznawczymi, pragmatycznymi i stylistycznymi, a także opis tego tekstu jako wyimka reprezentowanego przezeń dyskursu”15. Nie mniej użytecz- ny dla zaprojektowanych badań jest „drugi, ostateczny cel mediolingwistyki […] dążenie do zrozumienia komunikacji medialnej, uchwycenie jej zmiennej natury, odkrywanie sposobów jej funkcjonowania”16. Osiągnięcie celów badań medio- lingwistycznych, jak stwierdza B. Skowronek, powinno opierać się na krytycz- nym podejściu do badania komunikacji17. Dlatego w niniejszej książce za pod- stawową przyjęto perspektywę krytyczną, przy czym uzupełniono ją pewnymi elementami tradycji fenomenologicznej i socjokulturowej18. W przedstawionych w monografii analizach dużą wagę przykłada się do aspek- tu mediolingwistyki podkreślanego przez H. Stöckla, czyli do „uwarunkowań me- dialno-komunikacyjnych, tj. założeń rzeczowych, technicznych i instytucjonal- nych”19 powstawania dialogów z chatbotami i ich społecznego funkcjonowania oraz odbioru. Przeprowadzone badania dialogów z chatbotami uwzględniają także postu- lat K. Kaszewskiego wskazującego na to, że mediolingwistyczne analizy, których podstawą są „badania językowej warstwy dyskursów medialnych […] dotyczą języ- ka w użyciu […] uwikłanego w wielowymiarowe konteksty pozajęzykowe (jak każda rzetelna analiza określonego dyskursu)”20. Głównym celem badawczym niniejszej pracy jest opis dialogu człowieka z chatbotem konwersacyjnym w ujęciu mediolingwistycznym. Opis przeprowadzo- no na kilku, wyróżnionych przez M. Wojtak21, płaszczyznach: struktury takiego dialogu, jego pragmatyki, stylistyki oraz aspektu poznawczego wraz z odbiorem społecznym. Wielopłaszczyznowy opis dialogu powstał na podstawie analiz zgro- madzonych korpusów dialogów ludzi z chatbotami oraz badań ankietowych respon- dentów rozmawiających z chatbotami, uzupełnionych wywiadem pogłębionym22. Podstawowe pytanie badawcze w niniejszej pracy brzmi: czym charaktery- zuje się dialog z chatbotem konwersacyjnym? Przyjęto, że aby rozważyć tę kwe- stię, trzeba odpowiedzieć na pytania szczegółowe: jaka jest struktura dialogu z chatbotem konwersacyjnym? Czy taka struktura jest charakterystyczna tylko dla dialogów z chatbotem konwersacyjnym, czy też jest ona podobna do struktu- ry dialogów międzyludzkich? Co wpływa na taką a nie inną strukturę dialogów z chatbotem? W jaki sposób ograniczenia technologiczne i uwarunkowania spo- łeczne wpływają na taką strukturę? Czy charakterystyka społeczna użytkowni- ka23 wchodzącego w dialog z chatbotem ma wpływ na strukturę takiego dialogu? Czy siły illokucyjne i ruchy dialogowe w dialogach z chatbotem konwersacyj- nym wchodzą we wzajemne korelacje? Jakie są dominujące gry dialogowe w dialogach z chatbotem konwersacyjnym i od czego zależy ich wybór? Czy w dialogu z chatbotem konwersacyjnym mamy do czynienia z jakimś charakte- rystycznym układem ról nadawczo-odbiorczych? Czy w dialogach z chatbotem istnieje intersubiektywny kontekst? Czy można mówić o dyskursie chatbotów (lub konkretnego chatbota), a jeśli tak, to jakim uwarunkowaniom taki dyskurs podlega? W jaki sposób funkcjonuje on w dialogach z człowiekiem? Uzyskanie odpowiedzi na podniesione kwestie pozwala spojrzeć na dialogi ludzi z chatbo- tami z perspektywy mediolingwistycznej i prowadzi do charakterystyki takiej komunikacji z konstytutywnego punktu widzenia oraz umożliwia wyjście poza transmisyjny model komunikacji. Pierwszy rozdział monografii poświęcono chatbotom, ich typologiom i uwarunkowaniom technicznym. Zwrócono szczególną uwagę na te zagadnienia techniczne, które wpływają na sposób tworzenia kroków dialogowych oraz na kształt dialogu. W rozdziale tym zaprezentowano również badania literaturowe dotyczące relacji ludzi z chatbotami, a także zastanowiono się nad miejscem chatbotów w systemie medialno-technologicznym. W drugim rozdziale przedstawiono różne rozumienia pojęcia dialogu, sku- piając się na tych, w które może się wpisać komunikacja z chatbotem konwersa- cyjnym. W związku z tym, że badane w pracy chatboty dostępne są jako aplika- cje webowe24, zwrócono uwagę na uwarunkowania dialogu w przestrzeni internetowej, a w szczególności na charakterystykę dialogu ludzi za pomocą komunikatorów internetowych oraz człowieka z chatbotem. Poruszono temat autentyczności i pozorności25 dialogu z chatbotem, przykładając ustalenia filozo- fii dialogu26 do nowego zjawiska, jakim jest dialog z chatbotem konwersacyj- nym27. Podjęto również refleksję nad tym, czy chatbot może być partnerem w dialogu. Rozdział ten jest również wprowadzeniem do rozdziału trzeciego, w którym zaprezentowano różne podejścia badawcze do analizy dialogu. Rozdział trzeci stanowi zatem prezentację współczesnych sposobów bada- nia dialogów. Szczególną uwagę zwrócono na teorie wpisujące się w myślenie krytyczne o komunikacji, przede wszystkim analizę dyskursu oraz te, które były często wykorzystywane przy analizie lub tworzeniu chatbotów. Osobny podroz- dział poświęcono wkładowi polskich badaczy do badań nad dialogami, m.in. ze względu na to, że materiał badawczy jest głównie w języku polskim28. W ostat- nim podrozdziale zaprezentowano wyniki już przeprowadzonych badań nad językiem chatbotów i dialogiem z nimi. W czwartym rozdziale opisano nowe, zaproponowane mediolingwistyczne podejście do badania dialogów z chatbotami. Scharakteryzowano również mate- riał badawczy i zaprezentowano krok po kroku postępowanie badawcze. W piątym rozdziale zamieszczono wyniki badań korpusowych dotyczących dialogów z wybranymi chatbotami na wszystkich wymienionych wcześniej poziomach. Wyniki te pozwoliły odpowiedzieć na tę część pomocniczych pytań badawczych, które dotyczą m.in. ich struktury, typów relacji nadawczo- -odbiorczych, wpływu na takie dialogi uwarunkowań społecznych użytkowni- ków i ograniczeń technologicznych oraz aspektów poznawczych związanych z analizą dyskursu. Poza tym przeanalizowano dialogi międzyludzkie przepro- wadzane na kształt dialogów z chatbotami, szukając m.in. różnic i podobieństw między takimi dialogami a dialogami z chatbotami. Zakończenie niniejszej pracy stanowi syntezę przeprowadzonych dociekań i analiz dotyczących dialogów z chatbotami konwersacyjnymi. Analizie poddano odpowiedzi na postawione w pracy pytania badawcze, dzięki czemu wykazano osiągnięcie założonych celów rozprawy. Wskazano także ograniczenia przepro- wadzonych badań oraz zarysowano perspektywy dalszych rozważań. Sugestie dotyczące przyszłych badań w tej dziedzinie wynikają nie tylko z dostrzeżonych ograniczeń przeprowadzonych analiz (i wynikających z nich implikacji), ale także z dynamiki zmian przedmiotu badawczego, jakie następują wraz doskona- leniem technologii chatbotów oraz wraz z nabywaniem przez użytkowników nowych doświadczeń w prowadzeniu dialogów z chatbotami. Szczególne podziękowania chciałabym złożyć Profesorowi Jerzemu Gołu- chowskiemu za pasjonujące rozmowy, techniczne dociekania i inspirujące spory. Profesorowi Krzysztofowi Kaszewskiemu serdecznie dziękuję za wnikliwą re- cenzję i uwagi, które wpłynęły na kształt książki. Chciałabym również podzię- kować Profesor Danucie Kępie-Figurze za pokazanie mi świata badań mediolin- gwistycznych, a Profesorowi Krzysztofowi Wieczorkowi za możliwość udziału w seminariach filozoficznych dotyczących sztucznej inteligencji.
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
customersupport@researchsolutions.com
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Copyright © 2025 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.