Depreme Maruz Kalan Bi̇reyleri̇n Psi̇koloji̇k Etki̇leri̇ni̇ Beli̇rlemeye Yöneli̇k Ölçek Geli̇şti̇rme Çalişmasi

Abstract

Depremler ciddi can ve mal kayıplarına neden olabilmektedir. 06.02.2023 tarihinde gerçekleşen Kahramanmaraş merkezli depremler ile son dönemlerde ana konu olan deprem, bilimsel veriler ışığında değerlendirilmesi ve gerekli adımların atılması büyük önem arz etmektedir. Birçok ülkede çeşitli şiddetlerde deprem olmakla beraber, ortaya çıkan sonuçlar ülkeden ülkeye göre farklılık arz etmektedir. Benzer şekilde toplumların deprem algısı ve yaklaşımı da birbirinden farklılaşmaktadır. Deprem öncesi, deprem süreci ve deprem sonrası toplumların tutum ve davranışlarının incelenmesi ve buna göre çeşitli faaliyetlerinin yürütülmesi yararlı olacaktır. Çalışmada depreme maruz kalmış kişilerin psikolojik etkilerine odaklanmıştır. Çalışmanın amacı, depreme maruz kalmış bireylerde depremin psikolojik etkilerini ortaya üzere bir ölçek geliştirmektir. Araştırma, Kasım 2022 Düzce veya Ocak 2020 Elâzığ depremlerinden en az birini yaşamış 18 yaş üstü 501 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara anket kavramsal yapı ve madde havuzunun oluşturulması, uzman görüşünün alınması, pilot çalışma yapılması, test yeniden test güvenilirliği yapılması aşamalarından sonra uygulanmıştır. Araştırmanın anketi hazırlanırken kavramsal yapı literatüre dayandırılarak oluşturulmuştur. Bu kavramsal yapıya uygun olarak da soru havuzu araştırmacılar tarafından oluşturulmuştur. Çalışma kapsamında elde edilen verilerin analizinde IBM SPSS ve AMOS paket programlarından faydalanılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, iç tutarlılık güvenilirliği için madde analizi ve CR/AVE değerlerinin hesaplanması gibi analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre “Boşlama, Sosyal Sağlık, Ruhsal Değişim, Travma Kaygısı, Olgunlaşma, Kaçınma” şeklinde ifade edilen 6 faktör ve 41 ifadeden oluşan bir ölçek geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçeğin depreme maruz kalan bireylerin psikolojik etkilerini ölçmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeğin, deprem sonrası depremzedelere yönelik sunulacak psiko-sosyal hizmetlere fikir vermesi adına önemli bir rehber olacağı öngörülmektedir.