Doświadczenie Prawa Rzymskiego a Pojęcie Dobrej Wiary W Europejskiej Dyrektywie O Klauzulach Niedozwolonych W Umowach Konsumenckich

Abstract

W prawoznawstwie są prezentowane różne poglądy na temat uży teczności argumentów historycznych dla interpretacji i rozwoju pra wa prywatnego. Ich rozbieżność można zilustrować wskazując skraj ne stanowiska. Z jednej strony odrzuca się użyteczność "aparatu hi storycznego" dla cywilistyki. Uzasadniając taki pogląd Hermann Kantorowicz stwierdził, iż nie można wskazać przykładu, aby znaczą cy błąd dogmatyczny wynikał z historycznej niewiedzy1. Zasadniczo przeciwną pozycję ilustruje stanowisko Theo Mayer-Maly. Uważa on, że współczesne kodyfikacje prawa prywatnego należy postrzegać jako epizod w losach prawa powszechnego i dlatego znajomość daw nego prawa jest warunkiem zrozumienia tych kodyfikacji2. Pomiędzy tymi skrajnymi stanowiskami lokuje się, podnoszona szczególnie wy raźnie przez romanistów, teza o inspiracyjnych walorach prawa rzymskiego "w studium prawa obowiązującego"3. Rozwinięcie takie go podejścia do spuścizny prawnej (Rechtsuberlieferung) stanowi przedstawiona ostatnio przez Eugena Buchera koncepcja subsydiarnego, "inspiratywnego" obowiązywania dawnego prawa. Jej istota sprowadza się do twierdzenia, iż normy ustawowe mają pierwszeń stwo stosowania, ale prawo nie ogranicza się do nich i obejmuje tak że spuściznę prawną. W konsekwencji, w przypadkach, gdy ustawa milczy, lub jest niejasna rozwiązania należy poszukiwać w dawnym prawie. Odwołanie się do określonego rozstrzygnięcia w dawnym prawie nie jest nakazane, a jedynie dozwolone4. Współczesny praw nik odwoła się do takiego dawnego rozwiązania, które zaakceptuje impetio rationis. Argumentem za przyjęciem takiego modelu jest, zdaniem Buchera, fakt, iż może on zwiększyć skuteczność prawa oraz służy przełamywaniu narodowych ograniczeń5. Warto zauważyć, iż we współczesnej praktyce prawnej spotykamy bliskie tej wizji me todologicznej przykłady odniesień do prawa rzymskiego6. Sądzę, że elementem weryfikującej ją dyskusji może być spojrzenie z punktu widzenia prawa rzymskiego na pojęcie dobrej wiary w europejskim prawie prywatnym. Do podjęcia takich rozważań zachęca to, iż doty czą one pojęcia którego obecność w nowożytnym prawie prywatnym ma źródło inspiracji w prawie rzymskim7. Pojęcia którego porówna nie w prawie rzymskim i europejskim prawie wspólnotowym postulo wał kilka lat temu Herbert Wagner8. II. P r o b l e m p o d s t a w y p r a w n e j d l a o d w o ł a n i a s i ę d o t r a d y c j i ROMANISTYCZNEJ W EUROPEJSKIM PRAWIE WSPÓLNOTOWYMZasada pewności prawa wyklucza dowolność w określaniu skut ków prawnych ad casum. Dlatego jako pierwsze nasuwa się pytanie o to, czy w europejskim prawie wspólnotowym możemy znaleźć ar gumenty za poszukiwaniem inspiracji w doświadczeniu prawa rzymskiego. Wypowiadając się ogólnie o prawie europejskim Schräge uznał, że już treść preambuły do Traktatu Rzymskiego z 1957 roku wskazuje, iż jego tworzenie nie jest creatio ex nihiło, ale stanowi część historycznego rozwoju i opiera się na dawnych pod stawach9. Europejska tradycja prawna nie została jednak wskazana bezpośrednio jako jedno z kryteriów wykładni w prawie europej sk...