Dwa głosy o kryzysie wiarygodności w psychologii

Abstract

Choć różne niedociągnięcia i wady sposobu prowadzenia badań i analizowania wyników w psychologii oraz innych naukach społecznych dostrzegano już dawno, ostatnie lata wyróżnia zarówno powszechność, jak i zakres tej krytyki. Pojawia się też więcej propozycji naprawy. W artykule skupiamy się na wybranych, kluczowych naszym zdaniem, obszarach kryzysu wiarygodności w psychologii. Piotr Wolski omawia te, które wiążą się z niewłaściwym rozumieniem i stosowaniem testów istotności, Arkadiusz Białek charakteryzuje niektóre z obniżających wiarygodność badań psychologicznych niewłaściwych praktyk badawczych oraz pokazuje, jak można im przeciwdziałać. Choć stosowanie dobrych praktyk badawczych może poprawić reprodukowalność i replikowalność wyników badań, to postulowana reforma powinna objąć swoim zakresem także sposób tworzenia teorii. Omawiana propozycja zasad tworzenia teorii w psychologii prowadzi do serii praktyczych kroków. W przeciwieństwie do dotąd dominującego medelu hipototeczno-dedukcyjnego za punkt wyjścia przyjmuje się identyfikację i opis fenomenu. Sformułowane poprzez abdukcję wyjaśnienie fenomenu jest następnie formalizowane w równaniach matematycznych lub symulacjach komputerowych i weryfikowane. Przestrzeganie dobrych praktyk badawczych oraz poprawne tworzenie teorii ma szansę dostarczyć psychologii bardziej solidnych podstaw i uczynić ją nauką o kumulatywnym charakterze.