Eğitim ve Okul Yöneticilerinin Cam Tavan Sendromuna İlişkin Görüşleri

Abstract

Türkiye'de tüm sektörlerde olduğu gibi eğitimde de üst düzey yönetim pozisyonlarında kadın sayısının azlığı dikkat çekmektedir. Bu durum, kadını kariyerinde belli bir noktaya ulaştıktan sonra üst düzey yönetici olmaktan alıkoyan engellerden kaynaklanmaktadır. Bu araştırmanın amacı, eğitim yöneticilerinin kadınların kariyerlerinde ilerlemelerine engel olan keyfi ve görünmez engelleri ifade eden cam tavan sendromuna ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Bu çalışma nitel araştırma desenlerinden olgubilim desenine göre desenlenmiş ve betimsel olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2017–2018 öğretim döneminde, Kahramanmaraş İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve merkez İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerinde görev yapan 13 erkek yönetici ile merkez ve merkez ilçelere bağlı resmi okullarda görev yapan 12 kadın okul müdürü olmak üzere 25 eğitim yöneticisi oluşturmaktadır. Katılımcılar belirlenirken amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilmiş, eğitim yöneticilerinin cam tavan sendromuna ilişkin görüş ve önerilerini ortaya çıkarmaya yönelik 9 soru içeren yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmış, oluşan kod ve temalara göre yorumlamalar yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizi sonucunda; kadın yöneticilerin yönetici olma süreçlerinde ve yöneticilik kariyerlerinde cam tavan engellerle karşılaştıkları tespit edilmiştir. Bu sonuç konu hakkında yurtiçinde ve yurtdışında yapılmış çalışmaların sonuçları ile örtüşmektedir. Kadınların cam tavan engelleri en çok bireysel olarak yaşadıkları, kendilerine atfedilmiş olan geleneksel rollerini aksatmaktan korktukları için kendilerini engelledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Örgütsel engeller olarak da uzun ve yorucu mesai saatleri engeli ifade edilmiştir. Yönetimin cinsiyeti yoktur görüşü en çok paylaşılan maddeyi oluşturmuştur. Kadın ve erkek çalışanlar arasında fırsat eşitliği olduğu ancak kadınların yönetici olmayı kendilerinin istemedikleri belirlenmiştir. Bu araştırmada kadınların isterlerse tüm engellere rağmen hedeflerine ulaşabilecekleri sonucuna ulaşılmış olmakla birlikte; rol çatışması yaşayarak ve yetersizlik hissederek yönetici olmaktan vazgeçtikleri tespit edilmiştir.

Kadin Yöneti̇ci̇ Ve Öğretmenleri̇n Kari̇yer Engelleri̇

“…Bu araştırmada belirtilen aile kaynaklı engellere ilişkin; aile hayatına dair sorunlar (Aksöz ve Eroğlu Durkal, 2021), aile içi sorumluluklar (Aksu ve ark., 2013), aile içi engeller (Akyüz Ünlü, 2014;İnandı ve ark., 2017), iş-aile çatışması (Hirayama ve Fernando, 2018;Shrestha, 2016), aile veya ailevi nedenlerden kaynaklı engeller (Köstek, 2007;İnandı ve ark., 2009;Gündüz, 2010;Suleymanova, 2019) şeklinde farklı araştırmalarda da benzer sınıflandırmalar bulunduğu görülmektedir. Bireysel kaynaklı engellere ilişkin ise; bireysel engeller veya faktörler (Akyüz Ünlü, 2014;Baz ve Aslan, 2021;Bilkay, 2017;Çavuşoğlu, 2021;Öçalır, 2017), kadın bakış açısı (İnandı ve ark., 2017), kadının kendi kendine koyduğu engeller (Eroğlu Toraman, 2011;Akın Acuner, 2019;Yılmaz ve ark., 2021) ve kişisel sebepler (Kirişçi ve Can, 2020) şeklinde benzer sınıflandırmalara rastlanılmıştır.…”

“…Araştırma sonucunda kariyer süreçlerinde karşılaşılan engellerden bazıları toplum kaynaklı engeller başlığı adı altında temalandırılmıştır. Benzer şekilde; toplumsal ön yargı (Aksu ve ark., 2013), toplumsal engeller/faktörler (Akyüz Ünlü, 2014;Bilkay, 2017;Çavuşoğlu, 2021;Kirişçi ve Can, 2020;Öçalır, 2017;Suleymanova, 2019), toplumsal cinsiyet kalıp yargıları veya anlayışından kaynaklanan engeller (İnandı ve ark., 2017;Akın Acuner, 2019;Toker Gökçe ve Balcı, 2021), toplumsal yapıdan kaynaklı kariyer engelleri (Köstek, 2007;Gündüz, 2010) isimlendirilmelerinin yapıldığı görülmektedir. Bu araştırmada ifade edilen örgüt kaynaklı engellere ilişkin ise; örgüt kültüründen kaynaklı engeller (Aksu ve ark., 2013;Akın Acuner, 2019), kurumsal veya örgütsel faktörler/engeller (Baz ve Aslan, 2021;Bilkay, 2017;Çavuşoğlu, 2021;Hirayama ve Fernando, 2018;Kirişçi ve Can, 2020;Öçalır, 2017) ve okul-çevre kaynaklı engeller (İnandı ve ark., 2009;İnandi ve ark., 2017;Gündüz, 2010;Köstek, 2007;Suleymanova, 2019) şeklinde farklı sınıflandırmaların yapıldığı belirlenmiştir.…”

“…Eroğlu Toraman (2011) araştırmasında, eğitim örgütlerinde kadın yöneticiye önyargının olduğunu, bunun nedenlerinin de kadının annelik rolü ve getirdiği duygusal yaklaşımlar olduğunu bulgulamıştır. Kirişçi ve Can (2020) ise araştırmalarında toplumsal sebepler teması altında karşılaşılan engellerin en fazla erkeklerin kadınları yöneticilikte istememesi olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Ayrıca Hirayama ve Fernando (2018) erkek egemenliğinin kadınların kariyer engellerinden biri olduğunu belirtmiştir.…”

Bir Kadının Topuk Sesleri: Cam Tavan Sendromu Yönüyle Bir Film Analizi

“…Bunun üzerine komutan "Yarından itibaren bir sorti bile kaçırmak yok, benimle uçacaksın" diyerek ayrılır. Mesleklerin ayrışması olarak tanımlanan 'kadın işi' ve 'erkek işi' ayrıştırması; meslek seçiminden başlayarak, işe kabul edilme, terfi etme gibi çalışma yaşamındaki tüm durumları, hatta çalışma yaşamının kendisini olumsuz etkilemektedir (Kirişçi & Can, 2020). Bazı meslekler için özellikle kadınların tercih edildiği ancak bazı meslekler için ise yetenek ve donanımlarına bakılmaksızın özellikle kadınların tercih edilmediği bilinen bir gerçektir.…”