Endüstri 5.0’a Doğru: Zeki Otonom Sistemlerde Etik ve Ahlaki Sorumluluklar

Abstract

Endüstri 4.0 ile makinelerin birbiriyle haberleştiği bir sürece girmiş bulunmaktayız. Bu süreç, makinelerin otonom kararlar vereceği ve bu kararlar ile insanların hayatına önemli etkilerde bulunacağı Endüstri 5.0 döneminin de ilk adımlarını oluşturmaktadır. Endüstride meydana gelen bu gelişmelerin temelinde yapay zekâ algoritmaları ile birçok alanda elde edilen yüksek başarılar yer almaktadır. Geliştikçe başarısı ve karmaşıklığı artarken anlaşılabilirliği azalan yapay zekâ temelli sistemlerin insanları etkileyen önemli kararların alınmasında kullanılacak olması birçok şüpheyi de beraberinde getirmektedir. Bu şüpheler sadece son kullanıcı tarafında değil aynı zamanda sosyal ve ekonomik dönüşümlerle de ilgilidir. Endüstri 5.0’ın önündeki engellerin başında geliştirilmesi planlanan zeki topluluğa karşı toplumsal önyargılar bulunmaktadır. Bu sebeple, zeki ve otonom makinelerin ne tür etik ve ahlaki sorumlulukların bilincinde makineler olduğunun topluma açıklanabilir olması gerekmektedir. Bu çalışmada, hangi durumlarda yapay zekâ nın etik ve ahlaki değerlere sahip olması gerektiği ve bu değerleri ne şekilde öğrenebileceği araştırılmış, teknoloji ve sosyoloji bağlamında mevcut çalışmalar derlenerek zeki otonom sistemler için sağlam bir etik zeminin olası toplumsal ve teknolojik etkileri değerlendirilmiştir.

Yapay Zekalı Hizmet Robotlarına Yönelik Etik Hususlar

“…Ancak bu ilişkinin herhangi bir obje ile kurulan ilişkiden farklı olacağını, insanların bu ilişkiden bazı kazanımlar elde etmeye meyilli olacağını bu durumun da bazı etik hususlar yaratacağını belirtmiştir. Öte yandan Bill Gates, Steven Hawking ve Elon Musk gibi bilim insanlarının yapay zeka ve robotik uygulamaların olumsuz yönlerine vurgu yapan uyarıları da dikkate değerdir(Belk, 2020;Canbay ve Demircioğlu, 2021). Hatanın kaynağı Mini Ada'yı üreten Akın Robotics midir, Mini Ada'ya uçuş bilgilerini yükleyen yazılımcı veya mühendis midir, yoksa Mini Ada'yı istihdam eden İstanbul Uluslararası Havalimanı mıdır?…”