Estetyka dzieła literackiego w strukturalistycznej koncepcji Jana MukaŘovskiego

Abstract

StreszczenieStrukturalizm jako kierunek bada literaturoznawczych i lingwistycznych by w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. wiod cy na uniwersytetach I Republiki Czechos owackiej. Artyku skupia si na jednym z najwa niejszych cz onków Praskiego Ko a Lingwistycznego, strukturali cie Janie Muka ovskim i jego studiach na temat estetyki w duchu strukturalizmu. PrzedeÞ niowa on poj cia estetycznej warto ci, normy i funkcji, a tak e stworzy wiele innych elementów spójnej teorii naukowej. Przepracowa zagadnienia struktury, semantycznego gestu i indywidualno ci w sztuce. Elementy jego teorii zosta y u yte przez neostrukturalistów i dzisiejszych narratologów do analizy dzie literackich.S owa kluczowe: strukturalizm praski, Praskie Ko o Lingwistyczne, Jan Muka ovski, narratologiaAesthetics of a literary work in the structuralist conception of Jan Muka ovský AbstractStructuralism as an area in literary science researches was a main topic at the universities of the First Czechoslovak Republic in the Þ rst half of twentieth century. The article focuses on one of the most important members of the Prague linguistics circle, structuralist Jan Muka ovský and his studies about esthetics in spirit of structuralism. He has redeÞ ned the concept of esthetic value, norm and function and also made many others elements of coherent science theory. He has worked on the concepts of structure, semantic gesture and individuality in art. Elements of his theory were used by neostructuralists and nowadays narratologists in the analyses of literary works.My lenie o badaniach literackich i lingwistycznych, w nurcie strukturalizmu, zapocz tkowa Ferdinand de Saussure swoim dzie em Kurs j zykoznawstwa ogólnego. Strukturali ci z praskiego kr gu oparli swoje metody na jego koncepcji znaku (z o onego ze znacz cego i znaczonego), przyj li do swojej terminologii poj cie diachronicznego i synchronicznego badania literatury oraz termin mowy (parole) i j zyka (langue) 1 . Czerpali tak e z formalizmu rosyjskiego, g ównie za spraw Romana Jakobsona oraz Niko aja Trubieckiego, którzy emigrowali z Rosji do Pragi. Do grupy strukturalistów, poza wymienionymi ju rosyjskimi badaczami, nale eli m. in. Jan Muka ovský, Felix Vodi ka, Vilém Mathesius, Bohumil Trnka i Bohuslav Havránek 2 . Badacze skupili si wokó Praskiego Ko a Lingwistycznego. Po raz pierwszy swoje tezy og osili na I Mi dzynarodowym Kongresie Slawistów w 1929 r. Strukturalizm przyj si tak e we Francji oraz Stanach Zjednoczonych. Ta metoda badania literatury rozw a a si g ównie w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. 3 Strukturali ci prascy i formali ci rosyjscy podobnie rozumieli istot dzie a literackiego. Dzie o by o dla przedstawicieli tych kierunków przede wszystkim materia em j zykowym; strukturali ci dodatkowo k adli nacisk na znaczenie kontekstu spo ecznego, bez którego, jak twierdzili, nie by oby mo liwe odkodowanie tekstu. To dzi ki tradycji j zykowej oraz spo ecznej rzeczywisto ci odbiorca mo e zrozumie znaki, z których sk ada si dzie o literackie 4 . Strukturalizm czerpa tak e z innyc...