StreszczenieW artykule omówiono zasady ustalania wartości dopuszczalnych stężeń dla czynników rakotwórczych przyjęte w Polsce, Unii Europejskiej i wybranych państwach WE. Substancje rakotwórcze i/lub mutagenne stanowią bezpośrednie zagrożenia życia osób narażonych na ich działanie. Jeżeli nie można ich wyeliminować ze środowiska pracy i życia, narażenie na nie należy ograniczyć do minimum. Ocena ryzyka zdrowotnego ze strony substancji rakotwórczych polega na określeniu prawdopodobieństwa zachorowania na chorobę nowotworową lub zgonu z powodu choroby nowotworowej w następstwie narażenia zawodowego na daną substancję rakotwórczą. Med. Pr. 2013;64(4):541-563 Słowa kluczowe: czynniki rakotwórcze, klasyfikacja, wartości dopuszczalnych stężeń, ocena ryzyka
AbstractThe principles of determining exposure limits for carcinogens adopted in Poland, the European Union and in other selected countries of the EC are discussed in this article. Carcinogens and/or mutagens pose a direct health risk to people exposed to them. If carcinogens cannot be eliminated from the work and living environments, their exposure should be kept at the lowest possible level. To assess health risk for carcinogens it is necessary to determine the probability of developing a disease or of death from cancer as a result of occupational exposure to carcinogenic substances. Med Pr 2013;64 (4)
WSTĘPCzynniki rakotwórcze (kancerogeny) to czynniki śro-dowiska pracy (chemiczne, fizyczne i biologiczne) powodujące wzrost zapadalności i umieralności na specyficzne choroby nowotworowe w populacji osób narażo-nych w porównaniu z populacją osób nienarażonych. U pracowników narażonych na substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym zmiany nowotworowe mogą ujawnić się po upływie wielu lat od chwili pierwszego narażenia. Czas tego opóźnienia jest nazywany okresem latencji i może wynosić 4-40 lat.Nowotwory powstałe w następstwie narażenia zawodowego mogą być zlokalizowane w różnych miejscach organizmu, niekoniecznie ograniczonych do miejsca bezpośredniego kontaktu z substancją chemiczną. Substancje takie, jak arsen, azbest, chrom i nikiel mogą powodować nowotwory płuc. Nowotwory jamy nosowej i zatok nosowych mogą być następ-stwem narażenia na chrom, nikiel, oleje izopropylowe,