Fi̇rdevsü’l-İkbâl’de Geçen Ağirlik, Mesafe Ve Uzunluk Ölçü Adlari

Abstract

Öz: Orta Asya Türk tarihinin son döneminin en önemli yerli kaynaklarından birisi olan Firdevsü'l-İkbâl, Hîve hanlarından El Tüzer Han'ın (1804-1806) emri üzerine Kongrat hanedanının ilk tarihçisi Mûnis ile Mûnis'in ölümünden sonra eserin kalan kısmını (eserin beşte birini) kaleme alan Âgehî tarafından yazılmış bir tarih kitabıdır. Bu eseri değerli kılan Kongrat sülalesinden olan Muhammed Emin İnak (1760-1790)'ın, Avaz İnak (1790-1804)'ın, El Tüzer Han (1804-1806)'ın, I. Muhammed Rahim Han (1806-1825)'ın Harezm'de tahtta bulundukları devirleri aydınlatması ve son dönem Çağataycasının özelliklerini yansıtmasıdır. Bu çalışmada Firdevsü'l-İkbâl'de geçen ağırlık, mesafe ve uzunluk ölçü adları incelenmiştir. Çalışmada eserin içeriği ve müellifleri hakkında kısa bilgiler aktarılmıştır. Eserde geçen ağırlık, mesafe ve uzunluk ölçü adları; yapı, anlam ve köken bilgisi açısından analiz edilmiş, dilbilimsel kavram alanları eserden örnek cümleler verilerek ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca eserden hareketle tespit edilen ölçü adlarının ağızlardaki ve Türkiye Türkçesi ölçünlü dildeki durumları hakkında da bilgiler verilmiştir.