Granice Państwa Kościelnego w II połowie VIII wieku w świetle wczesnych źródeł historycznych

Abstract

Borders of the Papal State in the Second Half of 8 th Century in the Light of Early SourcesIn 756 as the result of donation made by frankish king Pepin papacy formally controlled duchy of Rome, part of former exarchate of Ravenna (earlier directly submitted to Ravenna), larger part of duchy of the Pentapolis and probably duchy of Perugia. Papacy claimed belonged to Lombards territory of plenaria iustitiae (part of Pentapolis and duchy of Ferrara) as well. In 765 king Desiderius transfered to papacy not plenaria iustitiae but some parts of Tuscany, duchy of Benevento and duchy of Spoleto. In 774 took place frankish intervention which destroyed lombard kingdom. Frankish king Charlemagne conveyed to pope Hadrian I new territories (lombard Tuscany, Corsica, Spoleto, Benevento, Istria, Veneto) and confirmed old donations. However the pope had not possibility to really take over these lands. In 781 as the recompensation king conveyed to Hadrian southern part of Lombard Tuscany, territory of Sabina, part of Campania and confirmed territories in exarchate and Pentapolis. Corsica, Sardinia and Sicily were added as well. In 787 papacy received next part of Campania. Determination of the shape of the territories practically controlled by the pope is very difficult because in many lands there were problems with introduction of real papal reign. Politeja 1(58)/2019Maciej Dawczyk ZAŁOŻENIA WSTęPNE I BAZA ŹRÓDŁOWA Celem artykułu jest przede wszystkim próba rekonstrukcji zakresu terytorialnego posiadłości papiestwa w VIII w. na podstawie wczesnych źródeł historycznych (do lat 20. VIII w.), zawierających szczegółowe wykazy miejscowości i obszarów, które znajdować się miały pod kontrolą Stolicy Apostolskiej lub do których papiestwo rościło sobie pretensje. By prezentowana problematyka była zrozumiała, niezbędne jest jednak również przedstawienie procesu formowania się niezależnego Państwa Kościelnego oraz uwarunkowań politycznych, które wpływały na kształtowanie się jego granic. Stanowiąca podstawę rozważań baza źródłowa nie jest szeroka, dostarcza jednak obszernych informacji. Pominięte zostały późniejsze spisy terytoriów przynależnych Stolicy Piotrowej (np. zawarty w Privilegium Ottonianum), ze względu na swą wtórność wobec źródeł wcześniejszych bądź nikłą adekwatność do realiów omawianego w artykule okresu.Jako pierwsze źródło wymienić można kronikę pontyfikatów papieży znaną jako Liber Pontificalis 1 . Stanowi ona zbiór biogramów biskupów Rzymu od czasów św. Piotra po 891 r., tworzonych przez anonimowych autorów wywodzących się z kręgu kurii rzymskiej. Liber Pontificalis w pierwotnej wersji (do dziś zachowało się kilka redakcji) skompilowano w czasach Feliksa IV (526 -530) albo Grzegorza Wielkiego (590 -604), a następnie biogramy papieży tworzone były na bieżąco, najczęściej tuż po śmierci danego pontyfika. Źródło to ma charakter dość tendencyjny, jego twórcy byli bowiem podwładnymi papieży i przyjmowali zawsze punkt widzenia przychylny Rzymowi. Zawarte w nim informacje dotyczące treści porozumień kształtujących terytorium Pań...