Hz. Ebû Bekir’in İmam Olarak Görevlendirilmesi Rivayetinin Sünnî Şerh Literatürüne Yansımaları

Abstract

Hadis edebiyatının önemli bir türü olan şerhler sünnetin anlaşılması, yorumlanması ve yeni zamanlar ile irtibatlandırılması konusunda tarih boyunca önemli işlevler üstlenmişlerdir. Ancak şerh de pek çok diğer yazın türü gibi yazarın mezhep, meşrep ve içinde bulunduğu ortamdan doğrudan etkilenmektedir. Bu bağlamda şerhler bir yandan sünnetin anlaşılması gibi yüce bir ideal peşinde koşmakta öte yandan yerellikten tamamen kurtulamamaktadır. Elinizdeki çalışmada tek bir hadis özelinde şerhin bu yönünün izinin sürülmesinin amaçlandığı çalışma için Rasûlullâh’ın (s.a.s.) vefatı öncesinde Hz. Ebû Bekir’i namaz kıldırmakla görevlendirdiği hadis seçilmiştir. Hadis, sünnî ekolde onun halifeliğine önemli bir işaret olarak yorumlanması bakımından önemlidir. Ayrıca hadis, Hz. Peygamberin Hz. Âişe’nin ısrarlı talepleri üzerine söylediği teşbih içeren bir serzenişi ve bazı yorumlara göre Hz. Âişe ile Hz. Ali arasındaki kırgınlığın işaretlerini de içermektedir. Hadisin şerhi fıkhî pek çok çıkarımın yanı sıra anılan konularla ile ilgili farklı yorumlara açıktır. Hadisin Kütüb-i Tis‘a ve şerhleri çerçevesinde incelendiği çalışmanın temel sorusu Şia’ya reddiye içeriğinin şerhlere ne kadar yansıdığını tespittir. Makale, sünnî şerh literatürünün en azından bu hadis çerçevesinde Şia’ya reddiye oluşturmak gibi bir amaca ve üsluba sahip olmadığı sonucuna ulaşmıştır.