İbrahim Edhem Paşa’nın ‘Medhal-i ‘İlm-i Jeoloji’ Başlıklı Makalesi

Abstract

popüler bilim dergisi Mecmû'a-i Fünûn'da tefrika edilmiştir. Münif Paşa, bu makaleler dizisini İbrahim Edhem Paşa'nın fizik, kimya ve mineralojiye dair eserlerinden ve onun 'İlm-i Jeoloji adlı kitabından derlediğini belirtmektedir. Münif Paşa, makaleye, 'Mukaddime-i 'ilm-i jeoloji' başlıklı bir giriş yazmıştır. Makalede, jeolojik araştırma ve incelemeler bakımından önemli olduğu gerekçesiyle önce madde, maddenin üç hali, genel özellikleri, ısı, ışık, elektrik gibi temel fiziksel olgular hakkında bilgi verilir. Sonra yine jeolojiyle ilgili olan elementler, gazlar, gazların birbirleriyle ve diğer elementlerle oluşturduğu bileşikler, metaller, ametaller, asitler, bazlar ve tuzlar konusunda kimyasal açıklamalar yapılır. Daha sonra okyanuslar, denizler, nehirler, göller, tatlı su kaynakları, kutuplar ve buzullar tanıtılır. Makale taşlar, oluşumları, yapıları, fiziksel ve kimyasal özellikler hakkında verilen bilgilerle son bulur. Bu çalışma, İbrahim Edhem Paşa'nın bugün elimizde bulunmayan jeoloji ve fen bilimleriyle ilgili eserlerinin bulunduğuna dikkat çekmekte ve jeolojiyle ilgili kitabından yapılan derlemeyi tanıtmaktadır.

Tarım ve Su Ürünlerinde Bilimsel Yansımalar

“…111 1856 yılında bir dizi makale olarak İbrahim Edhem Paşa'nın kaleme aldığı Medhal-i İlmi Jeoloji isimli eserde, deniz buzu ve buzullara yönelik bilgiler kıyaslanmıştır. 112 Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde görevli milletvekili Celal Nuri İleri, 1912-1913 yılları arasında Arktik bölgesine bir dizi ziyaret gerçekleştirmiş ve tecrübelerini Kutup Musahabeleri ve Şimal Hatıraları isimli iki kitabında aktarmıştır. 113,114 Kutuplara yönelik bilimsel çalışmalara daha aktif olarak katılmayı isteyen Türkiye, ünlü kutup uzmanı Norveçli Rolf Kjaer'i ülkeye davet etmiş, 1935 yılında Annesi İstanbul Üniversitesi'nde fizik konusunda 1953' de doktora yapmış Prof.Dr.…”

Türkiye’nin Geç Atılmış Doğru Adımı: Spitzbergen/ Svalbard Antlaşması

“…), Takıyüddin'in kutuplar hakkındaki çalışmalarından ilham alan Kâtip Çelebi'nin 1632 yılında yazdığı Cihannümâ eserinde her iki kutbu göstererek bilgi vermesi (Çelebi, 2009: 119 ) kayda değer çalışmalardır. 19. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı Devleti'nde ilk veya ikinci olarak neşredilen jeoloji kitaplarından birinin müellifi olan İbrahim Ethem Paşa'nın, Medhal-i İlm-i Jeoloji adlı eserinde denizler, akarsular ve kaynak suları üzerine bilgiler verdikten sonra kutuplardaki buzullar hakkındaki açıklamaları oldukça önemlidir (Yurtoğlu, 2020: 107). 1912-1913yıllarında "ilk Türk yazarı olarak Kuzey Kutbu'na giden Celal Nuri İleri " (Özkul, 2005, Rusya ve İskandinavya hakkında Kutup Muhasebeleri ve Şimal Hatıraları adlı iki eserinde izlenimlerini aktarması (Özkul, 2005: 10 ), Türkiye'nin "2.…”