İdari Coğrafya ve Yerleşme Coğrafyası Açısından Mahalle Kavramı

Abstract

Türkiye'de mahalle kavramının yerleşme ve yönetsel coğrafyada farklı karşılıkları bulunmaktadır. Aynı isme ve farklı bağlamlara sahip olan mahallenin çoklu görünümü bazı karışıklıklar meydana getirmektedir. Bu çalışma mahalleyle ilgili ortaya çıkan karışıklıkların sebeplerini hem yerleşme coğrafyası hem de yönetsel yapı itibarıyla değerlendirerek tartışmaktadır. Türkiye'de her ne kadar zihinde oluşturduğu imge ile genellikle kentle ilgili bir görüntü oluştursa da mahallenin üç tür karşılığı bulunmaktadır. Bunlardan biri büyükşehir belediye örgütü bulunmayan illerdeki çok yerleşmeli köy idari alanlarında bulunanlardır. Diğerleri büyükşehir belediye örgütü bulunan illerdeki köyden dönüştürülen mahalleler ve bu mahallelere bağlı durumdakiler ile kasaba ve şehirlerin içinde yer alanlardır. Mahalle kavramının kullanımdaki bu çoklu görünümün yarattığı karışıklığı gidermek için konu nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yerleşme coğrafyası bağlamında örnekler üzerinden değerlendirilmiş ve öneriler geliştirilmiştir. Aynı şekilde yönetsel yapı açısından mahalle, muhtarlıklar baz alınarak Türkiye'nin yönetsel kurgusu içerisindeki yeri bakımından hem yetki hem de işlevsel yönden sorgulanmıştır. Bunun sonucunda da yönetsel yapı bakımında mahalleyle ilgili elde edilen bulgular doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir. Çalışmanın son kısmında ise Türkiye'nin yönetsel hiyerarşisindeki konumuna yönelik teklif edilen değişiklikler uyarınca mahallenin sınırları ve optimal büyüklüğü konusunda ölçekler geliştirilmiştir. Belirlenen ölçeklerle mahallelerin optimal büyüklüğü mevcut mahalleler üzerinden örneklendirilerek değerlendirilmiş ve bu doğrultuda öneriler geliştirilmiştir. Anahtar kelimeler: Mahalle, yönetsel coğrafya, yerleşme coğrafyası, idari yapı, optimal mahalle büyüklüğü ABSTRACT In Turkey, different contexts are recognized in terms of the settlement and administrative geography of the neighborhood concept. The multiplicity of the neighborhood (i.e., same name but different contexts), creates confusion. Thus, this study discusses the causes of neighborhood confusion by evaluating it in terms of settlement geography and administrative structure. The neighborhood, which generally creates a mental image of an urban location, is grouped into three types of equivalents. The first is located in multi-settled village administrative areas in provinces, where no metropolitan municipality organization exists. The second pertains to neighborhoods that were transformed from villages in metropolitan municipal provinces and those connected to these neighborhoods. The last type is those found in sections of towns and cities. The three types of equivalents of the concept of neighborhood create confusion. To resolve this issue, the study cited examples, evaluated the classification using the quantitative and qualitative research methods in the context of settlement and administrative geography, and presented recommendations. Lastly, the study developed scales for determining the boundaries and optimal sizes of the neighborhood.

Büyükşehir belediyesine dönüştürülen illerde şehir ve kır nüfusunun belirlenmesi: Denizli örneği

“…1,089 town municipalities and 16,545 villages in provinces with metropolitan municipalities were officially transformed into neighborhoods. With the metropolitan law, the legal personalities of 47.2% of the villages and 54% of the town municipalities in Turkey was abolished, and these settlements were administratively connected to the metropolitan municipality with the status of the neighborhood (Türkan, 2021a).…”

“…Günümüzde akademik çalışma ve resmi istatistiklerde mahallenin üç farklı anlamına rastlanmaktadır. Bunlar; bir kasaba veya şehrin içinde yer alan mahalleler, büyükşehir belediyesi teşkilatı olmayan illerde köylerin idari alanlarında bulunan mahalleler ve büyükşehir belediyeli illerde köyden dönüştürülen mahallelerdir (Türkan, 2021a). Yerleşme ve idari örgütlenmede önemli bir yeri olan mahallenin söz konusu üç farklı tanımına bağlı olarak bir bölge veya idari alanda kır ve şehir nüfusu değişmektedir.…”

An Example of Rural Memories of Ities: Tekkeköy County (Samsun)

“…Benzer şekilde insan ve buna bağlı olarak yerleşmeler yeryüzünde eşitsiz dağılmıştır ve bazı yerler yoğun nüfuslu yerleşmelerden oluşurken, bazı yerleşmeler az nüfuslu, hatta boş sahalardan oluşmaktadır. Denizler, kutup bölgeleri, kayalık alanlar ve kuraklık yerleşmeyi sınırlandırırken; morfolojik açıdan fazla eğimli olmayan, iklim koşulları açısından uygun, su kaynaklarına yakın ve verimli topraklardan oluşan sahalar yerleşme için en uygun alanları oluşturmaktadır (Tolun Denker, 1977;Türkan, 2021).…”