‘İdeal Çocuk’tan ‘Küresel Tüketi̇ci̇’ye: Türki̇ye’de Çocuk Dergi̇leri̇ Ve Çocuk İmgesi̇

Abstract

Türkçe yazılı basının tarihi ile yaşıt olan çocuk dergileri sadece çocukluğun tarihi için değil toplumsal tarih açısından da büyük önem taşımaktadır. Modernleşmenin, ulus-inşanın destekçisi ya da çocuk edebiyatının, eğitimin önemli bir parçası olarak bu dergilerin, akademik araştırma konusu olarak aynı derecede önemsendiği ise söylenemez. Bu çalışmanın amacı, ihmal edilmiş bir alan olarak çocuk dergilerinin 150 yıllık tarihini ve bu dergiler üzerinden değişen çocuk imgesini incelemektir. Bu amaçla, çocuk dergilerinin zaman içinde geçirdiği değişim Türkiye'nin tarihsel dönüşüm süreçleri içerisinde ele alınarak, 19. yüzyıldan 21. yüzyıla panoramik bir görünüm ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma, kökleri Osmanlı İmparatorluğu'na uzanan çocuk dergilerini, ülke tarihinde ayırt edici özelliklere sahip dönemler olarak belirlenen 'erken-tek partili yıllar', '1950 sonrası çok partili yaşam' ve '1980 sonrası' dönemlerin, politik, ekonomik ve sosyo-kültürel arka planı içinde bütünleyici bir bakış açısıyla incelemektedir. Çalışmada literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada, dergilerde aktarılan değer ve ideolojiler izlenerek, bunlar üzerinden inşa edilen çocuk imgesinin ideal-yurttaş çocuktan, tüketici çocuğa doğru bir dönüşüm yaşandığı sonucuna varılmıştır.

Evaluation of Olgun Children’s Journal (1935) within the Scope of Adding Nation and History Awareness to Children

“…İttihat ve Terakki Dönemi'nde çocuk dergileri, benzer bir amaçla siyasal erk tarafından etkin bir şekilde kullanılmaya çalışılmıştır (Özdemir ve Toprakçı, 2019). Çocuk dergilerinde Cumhuriyet'in ilk yıllarında da aynı misyon devam ettirilerek Batılı ve ulusal değerlere sahip vatandaşlar yetiştirme amacı öncelenmiştir (Koçer, 2020). Harf Devrimi'ni takip eden yıllarda dergilerin görünüm ve içeriklerinde önemli değişiklikler olmuştur.…”

“…Harf Devrimi'ni takip eden yıllarda dergilerin görünüm ve içeriklerinde önemli değişiklikler olmuştur. Çocuk dergilerinde 1950'lerden itibaren Amerikan çizgi romanları, 1980'lerden itibaren ise küreselleşme eğiliminin etkisiyle popüler kültür ögeleri baskın olmaya başlamıştır (Koçer, 2020).…”

“…During the Union and Progress Period, children's magazines were tried to be used effectively by political power for a similar purpose (Özdemir & Toprakçı, 2019). In children's magazines, the aim of raising citizens with Western and national values was prioritized by continuing the same mission in the Republic's first years (Koçer, 2020). In the years following the Letter Revolution, there have been significant changes in the appearance and content of magazines.…”

“…In the years following the Letter Revolution, there have been significant changes in the appearance and content of magazines. American comic books have been dominant in children's magazines since the 1950s, and popular culture elements have been dominant since the 1980s with the effect of the globalization trend (Koçer, 2020).…”