Search citation statements
Paper Sections
Citation Types
Year Published
Publication Types
Relationship
Authors
Journals
Cited by 5 publications
References 0 publications
II. Meşrutiyet dönemi birçok alanda yenilenmenin yaşandığı bir zaman dilimidir. Siyasal, sosyal ve eğitsel alanda görülen değişmeler din eğitimine de yansımıştır. Bunun örneklerinden bir tanesi olan Ameli İlmihal ders kitabı, Halim Sabit (Ö. 1946) tarafından kaleme alınmış 5 cilt olarak öğretmen ve öğrencilere yönelik ayrı ayrı hazırlanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı Amelî İlmihal ders kitabının din eğitimi açısından değerlendirilmesidir. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmıştır: Öğrenci ve öğretmenlere yönelik yazılmış ilmihal kitaplarında hangi konular işlenmiştir? Öğretilen konuların içeriği din eğitimi açısından uygun mudur? Öğretmenlere yönelik ilmihal kitaplarında hangi yöntem ve teknikler, dikkat edilmesi gereken hususlar önerilmektedir?” Araştırma, öğretmen ve öğrenci ders kitaplarından her ikisine de birinci sınıf düzeyinde ulaşılması sebebiyle sadece bu sınıfın kitaplarıyla sınırlandırılmıştır. Doküman inceleme yoluyla veriler toplanılmış, Osmanlıca olan metinler Türkçeye transkrip edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma konusu olan her iki kitap incelendiğinde inanç, ibadet, toplumsal konuların işlendiği, dua ve sûrelerin ezberletildiği sonucuna varılmıştır. İnanç konularında çocukların gelişim seviyelerine uygun olmayacak Allah korkusu, cehennem, ahiret konularında içeriklere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Özet: İlmihal eğitimi, İslam din eğitimi tarihinde önemli yer işgal etmiştir. Dinen hem yetişkinlerin hem de çocukların inanç ve ibadet esaslarını öğrenmesi, bununla gündelik yaşamını şekillendirmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda mesela Osmanlı döneminde II. Mahmut devrinde, erkek çocukların sıbyan mektebine zorunlu olarak devamı istenmiştir. Böylece çocukların ilmihal ve İslam şeriatını layıkıyla öğrenmesi sağlanmıştır. Sıbyan mekteplerinde çocuklara Kur’an-ı Kerim okumaları için elifba öğretilmiş, dinî vazifelerin gerektirdiği kadar basit bilgiler verilmiş, yazı yazma becerisi kazandırılmış ve dört işlem kuralları ezberletilmiştir.II. Meşrutiyet dönemi birçok alanda yenilenmenin yaşandığı bir zaman dilimidir. Aşırı özgürlükçü hava eğitime de yansımıştır. Özellikle Balkan savaşlarından sonra, çökmekte olan devletin eğitim yoluyla kurtulacağı fikri hâkim olmuştur. İlk kez bu dönemde kızlar için yükseköğretim kurumu ve küçük çocuklar için anaokulu açılmıştır. Öğretimde pedagoji bilgisinin önemi fark edilerek öğrencilerin gözleme ve deneye, kendilerinin araştırıp bulacağı bir sisteme geçiş yapılmıştır. Eğitim öğretim metotlarında yenileşmeler görülmeye başlanmıştır. Ezberciliğe ciddi anlamda karşı çıkılmış, soru cevap ve anlatma eski yöntemler olarak görülmüştür. Bunun yerine gezi gözlem ve keşfetmenin kullanılması önerilmiştir. Siyasal, sosyal ve eğitsel alanda görülen değişmeler din eğitimine de yansımıştır. Yeni getirilen yöntemlerin bir yansıması olarak çocuklara yönelik hazırlanan ilmihal kitaplarında değişmeler görülmüştür. Bunun örneklerinden bir tanesi olan Ameli İlmihal ders kitabı, Halim Sabit tarafından kaleme alınmış, 5 cilt olarak öğretmen ve öğrencilere yönelik ayrı ayrı hazırlanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı Amelî İlmihal ders kitabının din eğitimi açısından değerlendirilmesidir. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmıştır: Öğrenci ve öğretmenlere yönelik yazılmış ilmihal kitaplarında hangi konular işlenmiştir? Öğretilen konuların içeriği çocukların dinî gelişimlerine uygun mudur? Öğretmenlere yönelik ilmihal kitaplarında hangi yöntem ve teknikler, dikkat edilmesi gereken hususlar önerilmektedir?” Araştırma, öğretmen ve öğrenci ders kitaplarından her ikisine de birinci sınıf düzeyinde ulaşılması sebebiyle sadece bu sınıfın kitaplarıyla sınırlandırılmıştır. Doküman inceleme yoluyla veriler toplanılmış, Osmanlıca olan metinler Türkçeye transkribe edilmiştir. Birinci seneye ait öğrencilere yönelik hazırlanmış ders kitabı 21 levhadan oluşmaktadır. Cümleler oldukça öz ve kısadır. Levha’larda geçen içerik, üzerinde konuşulmaya ve açıklanmaya oldukça uygun bir yapıdadır. Levhalar üzerinde konu başlıkları yer almamıştır. Dili Osmanlı Türkçesi’dir. Kitapta işlenen konuları şu temalar altında ifade etmek mümkündür:Dua ve Sûreler: Eûzu Besmele, Kelime-i Tevhid, Kelime-i Şehadet, Fatiha Sûresi, Sûbhanerabbiyel Âla, Sûbhanerabbiyel Azim, Esselamu Aleykum ve Rahmetullah, Tahiyyat, Salavatı Şerife (Salli Barik), İhlas Sûresi, Kevser Sûresi, Sûbhaneke Duası, Kunut Duaları.İnanç Konuları: Allah, Allah Korkusu, Allah’a Şükür, Kur’an-ı Kerim, Peygamberler, Hz. Muhammed, Ahiret, Cennet Cehennem, Melekler.İbadet Konuları: Zekât, Abdest, Namaz, Ezan, Genel olarak ibadetler (Beş Vakit Namaz, Oruç, Zekât, Hac)Toplumsal Konular: Arkadaşlık, Yetimlere Küçüklere Şefkat Gösterme, Anne Babayı Sevme, Müslümanlar Kardeştir, İnsan Sevgisi, Yaşlılara Saygı, Ulemaya Saygı.Birinci seneye ait öğretmenlere yönelik hazırlanmış ders kitabı ise; 22 konudan oluşmuştur. 69 sayfa ve Osmanlı Türkçesi’dir. Öğrenci ders kitabında konu başlıkları yer almadığından, öğretmen ders kitabında bulunan konuların isimlerini belirtmek uygun olacaktır:1. Konu: Kelime-i Tevhid ve Kelime-i Şehadet’in ezberlettirilmesi; 2. Konu: Çocuklarda ulûhiyyet hakkında fikirler uyandırma; 3. Konu: Cenab-ı Allah’ın zati sıfatları; 4. Konu: Allah sevgisi; 5. Konu: Melekler; 6. Konu: İlahî kitaplar; 7. Konu: Peygamberler; 8. Konu: Ahiret; 9. Konu: Nimete şükür; 10. Konu: Tevbe; 11. Konu: Dili kötü sözden ve gıybetten koruma; 12. Konu: Zekât ve sadaka; 13. Konu: Riya ve iyiliği başa kakmak; 14. Konu: Hz. Peygamber’e sevgi; 15. Konu: Ebeveyne sevgi; 16. Konu: İslam kardeşliği;17. Konu: İnsan sevgisi; 18. Konu: Abdest; 19. Konu: Namaz; 20. Konu: Yaşlılara saygı; 21. Konu: Ulemaya sevgi; 22. Konu: Allah korkusu.Derste kullanılacak yöntem ve tekniklerle ilgili de bilgi veren Sabit, öğretmenin kitaba bakarak değil ezberden öğretmesine vurgu yapmıştır. Öğrenciye ancak bu şekilde etki edeceğini düşünmüştür. Çocuğa göre bir dil kullanmak, yeni öğreneceği konularda önce bir giriş yapmak ve konuya dikkatlerini çekmek, aşama aşama konuyu öğretmek tavsiye edilmiştir. Bir diğer öneri de, bugünkü anlamda bilginin uzun süreli hafızada yer etmesi için öğretmenden yapmasını istediği uygulamalardır. Öğretmen, bir konuyu öğretirken birkaç defa tekrar etmeli, öğrencilerin unuttuğu bir konuyu hemen hatırlatmamalı, bir öğrenciyle konuşarak ona buldurmalıdır. Ayağa kaldırılıp söz verilen öğrenci dersin sonuna kadar öyle kalmamalı, sırasıyla başka öğrencilerle de konu konuşulmalıdır. Bir konu iyice anlaşılmadan geçilmemelidir, öğrenilmiş konuların da unutulmaması için öğretmen tarafından sınıfta konuşmalar açılması gerekmektedir. Her dersin ilk on beş dakikası daha önce öğrenilmiş konuların tekrarına ayrılmalıdır. Verilerin analizi kısmında içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda kitapta inanç, ibadet, toplumsal konuların işlendiği, dua ve sûrelerin ezberletildiği sonucuna varılmıştır. İnanç konularında çocukların gelişim seviyelerine uygun olmayacak Allah korkusu, cehennem, ahiret konularında içeriklere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır.
II. Meşrutiyet dönemi birçok alanda yenilenmenin yaşandığı bir zaman dilimidir. Siyasal, sosyal ve eğitsel alanda görülen değişmeler din eğitimine de yansımıştır. Bunun örneklerinden bir tanesi olan Ameli İlmihal ders kitabı, Halim Sabit (Ö. 1946) tarafından kaleme alınmış 5 cilt olarak öğretmen ve öğrencilere yönelik ayrı ayrı hazırlanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı Amelî İlmihal ders kitabının din eğitimi açısından değerlendirilmesidir. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmıştır: Öğrenci ve öğretmenlere yönelik yazılmış ilmihal kitaplarında hangi konular işlenmiştir? Öğretilen konuların içeriği din eğitimi açısından uygun mudur? Öğretmenlere yönelik ilmihal kitaplarında hangi yöntem ve teknikler, dikkat edilmesi gereken hususlar önerilmektedir?” Araştırma, öğretmen ve öğrenci ders kitaplarından her ikisine de birinci sınıf düzeyinde ulaşılması sebebiyle sadece bu sınıfın kitaplarıyla sınırlandırılmıştır. Doküman inceleme yoluyla veriler toplanılmış, Osmanlıca olan metinler Türkçeye transkrip edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma konusu olan her iki kitap incelendiğinde inanç, ibadet, toplumsal konuların işlendiği, dua ve sûrelerin ezberletildiği sonucuna varılmıştır. İnanç konularında çocukların gelişim seviyelerine uygun olmayacak Allah korkusu, cehennem, ahiret konularında içeriklere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Özet: İlmihal eğitimi, İslam din eğitimi tarihinde önemli yer işgal etmiştir. Dinen hem yetişkinlerin hem de çocukların inanç ve ibadet esaslarını öğrenmesi, bununla gündelik yaşamını şekillendirmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda mesela Osmanlı döneminde II. Mahmut devrinde, erkek çocukların sıbyan mektebine zorunlu olarak devamı istenmiştir. Böylece çocukların ilmihal ve İslam şeriatını layıkıyla öğrenmesi sağlanmıştır. Sıbyan mekteplerinde çocuklara Kur’an-ı Kerim okumaları için elifba öğretilmiş, dinî vazifelerin gerektirdiği kadar basit bilgiler verilmiş, yazı yazma becerisi kazandırılmış ve dört işlem kuralları ezberletilmiştir.II. Meşrutiyet dönemi birçok alanda yenilenmenin yaşandığı bir zaman dilimidir. Aşırı özgürlükçü hava eğitime de yansımıştır. Özellikle Balkan savaşlarından sonra, çökmekte olan devletin eğitim yoluyla kurtulacağı fikri hâkim olmuştur. İlk kez bu dönemde kızlar için yükseköğretim kurumu ve küçük çocuklar için anaokulu açılmıştır. Öğretimde pedagoji bilgisinin önemi fark edilerek öğrencilerin gözleme ve deneye, kendilerinin araştırıp bulacağı bir sisteme geçiş yapılmıştır. Eğitim öğretim metotlarında yenileşmeler görülmeye başlanmıştır. Ezberciliğe ciddi anlamda karşı çıkılmış, soru cevap ve anlatma eski yöntemler olarak görülmüştür. Bunun yerine gezi gözlem ve keşfetmenin kullanılması önerilmiştir. Siyasal, sosyal ve eğitsel alanda görülen değişmeler din eğitimine de yansımıştır. Yeni getirilen yöntemlerin bir yansıması olarak çocuklara yönelik hazırlanan ilmihal kitaplarında değişmeler görülmüştür. Bunun örneklerinden bir tanesi olan Ameli İlmihal ders kitabı, Halim Sabit tarafından kaleme alınmış, 5 cilt olarak öğretmen ve öğrencilere yönelik ayrı ayrı hazırlanmıştır. Bu çalışmanın temel amacı Amelî İlmihal ders kitabının din eğitimi açısından değerlendirilmesidir. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmıştır: Öğrenci ve öğretmenlere yönelik yazılmış ilmihal kitaplarında hangi konular işlenmiştir? Öğretilen konuların içeriği çocukların dinî gelişimlerine uygun mudur? Öğretmenlere yönelik ilmihal kitaplarında hangi yöntem ve teknikler, dikkat edilmesi gereken hususlar önerilmektedir?” Araştırma, öğretmen ve öğrenci ders kitaplarından her ikisine de birinci sınıf düzeyinde ulaşılması sebebiyle sadece bu sınıfın kitaplarıyla sınırlandırılmıştır. Doküman inceleme yoluyla veriler toplanılmış, Osmanlıca olan metinler Türkçeye transkribe edilmiştir. Birinci seneye ait öğrencilere yönelik hazırlanmış ders kitabı 21 levhadan oluşmaktadır. Cümleler oldukça öz ve kısadır. Levha’larda geçen içerik, üzerinde konuşulmaya ve açıklanmaya oldukça uygun bir yapıdadır. Levhalar üzerinde konu başlıkları yer almamıştır. Dili Osmanlı Türkçesi’dir. Kitapta işlenen konuları şu temalar altında ifade etmek mümkündür:Dua ve Sûreler: Eûzu Besmele, Kelime-i Tevhid, Kelime-i Şehadet, Fatiha Sûresi, Sûbhanerabbiyel Âla, Sûbhanerabbiyel Azim, Esselamu Aleykum ve Rahmetullah, Tahiyyat, Salavatı Şerife (Salli Barik), İhlas Sûresi, Kevser Sûresi, Sûbhaneke Duası, Kunut Duaları.İnanç Konuları: Allah, Allah Korkusu, Allah’a Şükür, Kur’an-ı Kerim, Peygamberler, Hz. Muhammed, Ahiret, Cennet Cehennem, Melekler.İbadet Konuları: Zekât, Abdest, Namaz, Ezan, Genel olarak ibadetler (Beş Vakit Namaz, Oruç, Zekât, Hac)Toplumsal Konular: Arkadaşlık, Yetimlere Küçüklere Şefkat Gösterme, Anne Babayı Sevme, Müslümanlar Kardeştir, İnsan Sevgisi, Yaşlılara Saygı, Ulemaya Saygı.Birinci seneye ait öğretmenlere yönelik hazırlanmış ders kitabı ise; 22 konudan oluşmuştur. 69 sayfa ve Osmanlı Türkçesi’dir. Öğrenci ders kitabında konu başlıkları yer almadığından, öğretmen ders kitabında bulunan konuların isimlerini belirtmek uygun olacaktır:1. Konu: Kelime-i Tevhid ve Kelime-i Şehadet’in ezberlettirilmesi; 2. Konu: Çocuklarda ulûhiyyet hakkında fikirler uyandırma; 3. Konu: Cenab-ı Allah’ın zati sıfatları; 4. Konu: Allah sevgisi; 5. Konu: Melekler; 6. Konu: İlahî kitaplar; 7. Konu: Peygamberler; 8. Konu: Ahiret; 9. Konu: Nimete şükür; 10. Konu: Tevbe; 11. Konu: Dili kötü sözden ve gıybetten koruma; 12. Konu: Zekât ve sadaka; 13. Konu: Riya ve iyiliği başa kakmak; 14. Konu: Hz. Peygamber’e sevgi; 15. Konu: Ebeveyne sevgi; 16. Konu: İslam kardeşliği;17. Konu: İnsan sevgisi; 18. Konu: Abdest; 19. Konu: Namaz; 20. Konu: Yaşlılara saygı; 21. Konu: Ulemaya sevgi; 22. Konu: Allah korkusu.Derste kullanılacak yöntem ve tekniklerle ilgili de bilgi veren Sabit, öğretmenin kitaba bakarak değil ezberden öğretmesine vurgu yapmıştır. Öğrenciye ancak bu şekilde etki edeceğini düşünmüştür. Çocuğa göre bir dil kullanmak, yeni öğreneceği konularda önce bir giriş yapmak ve konuya dikkatlerini çekmek, aşama aşama konuyu öğretmek tavsiye edilmiştir. Bir diğer öneri de, bugünkü anlamda bilginin uzun süreli hafızada yer etmesi için öğretmenden yapmasını istediği uygulamalardır. Öğretmen, bir konuyu öğretirken birkaç defa tekrar etmeli, öğrencilerin unuttuğu bir konuyu hemen hatırlatmamalı, bir öğrenciyle konuşarak ona buldurmalıdır. Ayağa kaldırılıp söz verilen öğrenci dersin sonuna kadar öyle kalmamalı, sırasıyla başka öğrencilerle de konu konuşulmalıdır. Bir konu iyice anlaşılmadan geçilmemelidir, öğrenilmiş konuların da unutulmaması için öğretmen tarafından sınıfta konuşmalar açılması gerekmektedir. Her dersin ilk on beş dakikası daha önce öğrenilmiş konuların tekrarına ayrılmalıdır. Verilerin analizi kısmında içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda kitapta inanç, ibadet, toplumsal konuların işlendiği, dua ve sûrelerin ezberletildiği sonucuna varılmıştır. İnanç konularında çocukların gelişim seviyelerine uygun olmayacak Allah korkusu, cehennem, ahiret konularında içeriklere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Kur'an-ı Kerim ayetlerinin ve Hz. Peygamber'in hadislerin büyük ve önemli bir kısmını oluşturan ahlak, hem İslam'ın temel dini metinlerinde hem de bunlara bağlı oluşan kültür ve medeniyetinde daima ayrıcalıklı bir konuma sahip olmuştur. 1 Osmanlı ahlak eserlerinde "ahlak" başlığı altında genel olarak ahlakın ve ahlak ilminin ne anlama geldiği belirtilmekte, ahlakın metodu, konusu, amacı ve gerekliliği üzerinde durulmakta; ahlaki davranış, iyi-kötü, din ve ahlak ilişkisi, ahlaki vazife, ahlaki müeyyide, hak ve hukuk, ahlaki değerler gibi meseleler temellendirilmeye çalışılmaktadır. Buradan hareketle Arapça'da "seciye, tabiat, huy, karakter, hal, hareket" 2 gibi anlamlara gelen, hulk veya huluk kelimesinin çoğulu olan ahlak, İslam'da dinin ana bölümlerinden (itikat, ibadet, ahlak) biridir. Osmanlı ahlakçılarına göre hulk, bütün hal ve davranışların kaynağı ve şuurun doğru bir kuvvetidir. 3 "Ruhta hâsıl olan tabiî bir olaydır" ki bu sayede herkes var olan iradi ve hissi kuvvetini kendine has bir şekilde kullanır. 4 Terim olarak ise, "nefiste yerleşik olan yatkınlıklar" 5 , "İnsanın kendisi ve kendisi dışındaki bütün varlıklara karşı vazifelerini ifa etmesi için sahip olması gereken olumlu özelliklerin tamamı" 6 , "Bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları" 7 olarak tanımlanmaktadır. Osmanlı ahlakçıları ise, genel olarak ahlakın tanımını şöyle yapmışlardır: Ahlak, nefiste (ruhta) köklü bir şekilde yerleşip kendisinden fiil ve davranışlar, düşünmeden zorlamaya ihtiyaç duymadan, suhuletle (kolaylıkla) meydana gelen "heyet-i resiha"ya denir." 8 Tanımda yer alan, nefisteki köklü bir şekilde yerleşen bu halden akla ve dine uygun, iyi ve mükemmel fiiller çıkarsa, bu hale "iyi ahlak", güzel huy; eğer düzensiz, kötü fiil çıkarsa, buna da "kötü ahlak" fena huy denir. 9 Ahlak kavramı üzerinde yapılan tanımlar incelendiği zaman, ahlak kavramının insan ve insan davranışlarıyla ilgili olduğu, insanın yaşam tarzı ve bunlara dair içsel süreçleri ifade eden karakter veya huy ile benzer anlamlarda kullanıldığı görülmektedir. Her milletin, her sınıfın ve her ferdin bir ahlakının olduğu inkar edilemez. 10 Yaklaşık altı asır gibi bir süre içinde çeşitli ülkelerde siyasetiyle, ekonomisiyle, din ve ahlakıyla egemen olmuş Osmanlı'nın ahlakından söz etmek gerekirse, bu ahlakın büyük ölçüde "İslam Ahlakı"
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Ahlaki Kazanım Amacına Erişim Düzeyi Ölçeği (DKAB-AKÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması
Çalışmanın amacı, din kültürü ve ahlak bilgisi (DKAB) dersinden elde edilen ahlaki kazanımların düzeyini ölçen bir ölçek geliştirmektir. Çalışma, keşfedici sıralı desene göre tasarlanmıştır. Çalışma grubu, İstanbul’da öğrenim gören 411 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Ölçeğin Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA)’da KMO=0,879 ve Bartlett Küresellik Testi ꭓ2(66)=2803,229; p
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
Contact Info
customersupport@researchsolutions.com
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
Product
Resources
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.
Copyright © 2025 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.
