İlkokul Türkçe Ders Kitaplarının Eleştirel Okuma Becerisi Açısından İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı ilkokul (1., 2., 3. ve 4. sınıf) Türkçe ders kitaplarında bulunan okuma metinlerine ait etkinlikleri eleştirel okuma becerisi açısından incelemektir. Yöntem: Analitik araştırma deseniyle gerçekleştirilen bu çalışmada ilkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan okuma metinlerine ait etkinliklerde eleştirel okuma becerilerini kazandırmaya yönelik etkinlikleri derinlemesine bir çözümleme yaparak belirlemek için doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak İpek Eğilmez ve Sadioğlu'nun (2010) belirlediği 50 maddelik "Eleştirel Okuma Ölçütleri" kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma bulguları; ilkokul Türkçe ders kitabı okuma metinlerine ait etkinliklerde TDK1A kodlu kitapta sekiz, TDK1B kodlu kitapta 12, TDK2 kodlu kitapta 15, TDK3A kodlu kitapta 13, TDK3B kodlu kitapta 23 ve son olarak TDK4 kodlu kitapta 24 ölçüte karşılık gelen etkinliklere rastlandığını göstermektedir. Dört sınıf düzeyinde incelenen altı ders kitabında 35 eleştirel okuma ölçütüne yer verildiği tespit edilmiş ancak bu sayının 1. ve 2. sınıfta tercih edilecek ders kitabına göre değişebileceği belirlenmiştir. Sonuç: Sonuç olarak sınıf düzeyi baz alındığında ilkokul Türkçe ders kitabı okuma metinlerinde eleştirel okuma becerisini destekleyecek etkinliklerin en çok ölçütün yer aldığı 4. sınıf ders kitabında bile "Eleştirel Okuma Ölçütleri"nin yarısından azını karşıladığı belirlenmiştir. Bu bağlamda kitaplarda eleştirel okuma becerisini geliştirecek etkinliklerin uzman görüşleri doğrultusunda artırılması önerilmektedir. Özgünlük: Ülkemizde yapılan çalışmaların 2019'dan önce hazırlanan programlar ve ders kitaplarını kapsadığı düşünüldüğünde 2019'da güncellenen Türkçe Öğretim Programı doğrultusunda hazırlanan ilkokul Türkçe ders kitaplarının eleştirel okuma becerisi açısından incelenmesi ve ders kitaplarında eleştirel okuma becerilerini kazandıran etkinliklerin dağılımına dikkat çekmesi araştırmanın alana katkı sağlayan özgün kısmını oluşturmaktadır.

Examining The Compliance of Reading Activities in 6th Grade Turkish Textbooks with Critical Reading Goals

“…Araştırma sonuçlarına göre TRK6A kodlu kitapta yer alan 213 etkinlikten 102'sinin TRK6B kitabında yer alan 173 etkinlikten 75'inin ölçüte uygun olduğu görülmüştür. Araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalarda Türkçe ders kitaplarında yer alan eleştirel okumaya yönelik etkinliklerin sayısının genellikle az olduğu görülmüştür (Esemen ve Sadioğlu, 2021;Altunsöz, 2016;Tosun, 2014). Okuma anlama sürecinde bireyin daha nitelikli anlamlar üretilmesi için okuduğu metne eleştirel bir gözle bakmasına katkı sağlayacak etkinliklerle karşılaşabilmesi önemlidir.…”

“…Ders kitaplarında yer alan etkinliklerin eleştirel okuma hedeflerine uygunluğuna ilişkin alanyazın incelendiğinde farklı çalışmaların yer aldığı görülür (Gün, 2012;Akyol, 2011;Yalçıntaş, 2014;Aydın Gönül, 2016;Dal, 2012;Tosun, 2014;Altunsöz, 2016, Esemen ve Sadioğlu, 2021. Farklı sınıf düzeylerinde kullanılan ders kitaplarındaki etkinliklerin eleştirel okuma hedeflerine uygunluğunun belirlenmesi öğretim sürecinde atılacak adımlar açısından önemlidir.…”

Türkçe ders kitabındaki metin, soru ve etkinliklerin öğrenci ve öğretmen görüşleri açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi

“…Bu nedenle ders kitaplarında yer alan metinlerin öncelikle çeşitli yazınsal türlerde olmasının gerekliliği öne çıkmaktadır. Böylece ders sürecinde farklı metin türleriyle karşılaşan öğrencinin ilgili türe ilişkin özellikleri sezip diğer türlerle karşılaştırma yapmasına, okuma yaşantısını çeşitlendirmesine, okumaya yönelik olumlu tutum geliştirmesine olanak yaratılabileceği bilinmektedir (Coşkun ve Taş, 2008;Kolaç, 2009;Kuzu, 2004;Özmen, 2001;Sever, Kaya ve Aslan, 2011). Ayrıca Türkçe ders kitabındaki metinlerin ilgili türün özelliklerini en iyi biçimde yansıtan nitelikteki örneklerden seçilmesinin de önemli olduğu alanyazında vurgulanmaktadır.…”

“…Bu süreçte örneklenecek olan metin türüne ilişkin en eski ve en güzel örneğe ders kitabında yer verilebileceği gibi, çağdaş örneklerin de öğrencilerle buluşturulmasının önemli olduğu bilinmektedir. Ayrıca yazınsal türlerin değişmeyen yazı kalıpları olmaması nedeniyle yapı ve içerik açısından çağın gereksinimlerine uygun olan farklı metin türlerine de Türkçe ders kitaplarında yer verilebileceği böylece öğrencilerle buluşturulan metinlerin işlevselliğinin artırılabileceği de belirtilmektedir (Kavcar, Oğuzkan ve Aksoy, 2003;Okur, 2010;Özmen, 2001).…”