İmalat Sanayinde Dikey Uzmanlaşma: Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerine Yönelik Bulgular

Abstract

Küreselleşme eğilimlerinin hız kazanmasıyla 1980 sonrası dönemde dünya ekonomisinde meydana gelen önemli dönüşümlerden biri de üretimin uluslararası parçalanmasıdır. Üretimin uluslararası parçalanması, bir nihai malın üretiminde birden fazla ülkenin üretim sürecinde farklı aşamalarında (dikey uzmanlaşma) farklı aşamaların yer alması ve bu süreçten katma değer sağlaması anlamına gelmektedir. Post-sosyalist ülkeler olarak tanımlanan Orta ve Doğu Avrupa (ODA) ülkeleri de özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla küresel üretim sürecine katılım eğilimleri artmıştır. Bu bağlamda çalışmanın teme amacı 2004 yılında AB’ye üye olana ODA ülkelerinin uluslararası üretimin parçalanma sürecine ne ölçüde katılım sağladığını analiz etmektir. Çalışmanın amacı doğrultusunda Hummels, Ishii & Yi (2001) tarafından önerilen HIY yöntemi kullanılarak analiz yapılmıştır. HIY yöntemini uygulamak için ülkelerin 2000-2014 dönemine ait ulusal girdi-çıktı tablolarından (NIOT) yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre ODA ülkelerinde dikey uzmanlaşma oranı 2008-2009 küresel finans kriz döneminde azalmakla birlikte çalışma dönemi boyunca artış gösterdiği görülmüştür. Dikey uzmanlaşma oranının en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Macaristan, Slovakya, Estonya, Slovenya, Litvanya, Polonya ve Letonya’dır. İmalat sanayisine yönelik yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgulara göre dikey uzmanlaşmanın en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Macaristan, Estonya, Slovakya, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Slovenya, Polonya ve Litvanya’dır. Ayrıca Estonya, Macaristan, Letonya ve Polonya’da imalat sanayisindeki dikey uzmanlaşma oranı toplam ekonomideki dikey uzmanlaşma oranından daha yüksektir. Son olarak dikey uzmanlaşma Çek Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya ve Polonya’da orta-düşük teknolojili sektörlerde daha yüksek iken, Estonya, Macaristan, Slovakya ve Slovenya’da ise orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerde daha yüksektir.