İnsansiz Hava Araci Si̇stemleri̇ni̇n İthalat Üzeri̇ne Etki̇si̇: Etki̇-Tepki̇ Ve Varyans Ayriştirmasi Anali̇zi̇

Abstract

Türkiye ekonomisindeki dış ticaret dengesinin ithalat bağımlılığını sürekli kılacak şekilde bozulmasında teknoloji ithalatının payı azımsanmayacak kadar fazladır. Birçok ülkenin dış ticaret açığını arttıran insansız hava araçlarının (İHA) kullanımı ve üretimi dünya genelinde her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'de kayıtlı insansız hava aracı sayısı ve pilot sayısı ile ithalat arasındaki ilişki VAR modeli ile incelenmiştir. Veri seti, 2017-04 ile 2020-04 dönemi arasında aylık bazda 37 gözlemi içermektedir. Çalışmada, kurulan VAR modeli ile etki-tepki ve varyans ayrıştırma analizi sonucunda, ithalatta meydana gelen bir standart hatalık şok karşısında, insansız hava aracı sayısı ve pilot sayısının istatistiksel olarak anlamlı tepki vererek düştüğü ortaya konulmuş olup ithalatta meydana gelen değişimlerin %3,02'sinin insansız hava aracı sayısından kaynaklandığı, %0,19'unun ise pilot sayısından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Diğer yandan, insansız hava aracı sayısındaki değişimlerin %14,43'ünün ve pilot sayısındaki değişimlerin %8,81'inin ithalattan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ayrıca değişkenler arasındaki nedensel ilişkinin ortaya konulmasına yönelik yapılan Granger nedensellik testi sonucunda, değişkenler arasında %5 anlam düzeyinde nedensellik ilişkisi bulunamazken ithalattan, İHA sayısına doğru %10 anlam düzeyinde Granger nedenselliği saptanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, gerek insansız hava aracı sayısı gerekse pilot sayısı ithalatı arttırmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye'nin insansız hava aracı sektörü özelinde dış ticaret fazlası vermesi hedefiyle yerli üretimin desteklenmesi ve Teknofest (Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali) gibi araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin teşvik edilmesi büyük önem taşımaktadır.