1 stojkovic.irena@yahoo.com 2 Rad je realizovan u okviru projekta "Efekti primenjene zičke aktivnosti na lokomotorni, metabolički, psiho-socijalni i vaspitni status populacije R Srbije" pod brojem III 47015, a kao deo potprojekta "Efekti primenjene zičke aktivnosti na lokomotorni, metabolički, psiho-socijalni i vaspitni status populacije osoba sa posebnim potrebama R Srbije" koji je nansiran od strane Ministarstva za nauku i tehnološki razvoj R Srbije -Ciklus naučnih projekata 2011-2014.Specijalna edukacija i rehabilitacija (Beograd), Vol. 12, br. 4. 455-479, 2013.
456Ključne reči: problemi u ponašanju, adolescenti, odnos roditeljdete; škola, vršnjački odnosi UVOD Adolescencija je razdoblje između detinjstva i zrelog doba u kome se odvija telesno i psihičko sazrevanje. Mada nema opšteg uzrasnog određenja inteligencije, često se adolescentnim označava period od oko jedanaest, do ranih dvadesetih godina (Steinberg, 1996). U istraživanju psihosocijalnih problema tokom adolescentnog perioda, široko je prihvaćena podela na dve kategorije problema: eksternalizujuće i internalizujuće (Achenbach & Edelbrock, 1987). Internalizujućima se nazivaju emocionalni, kognitivni i telesni problemi kao što su depresivnost, anksioznost, sniženo samopoštovanje i poremećaji ishrane. Naziv "internalizujući" potiče od pretpostavke da su ovi problemi u većoj meri usmereni ka vlastitoj ličnosti, a manje ka socijalnom okruženju. Nasuprot ovome, eksternalizujući su oni problemi koji su usmereni ka spolja, odnosno vezani su za odnos osobe prema drugim osobama, društvenim institucijama i normama. U njih se ubrajaju agresivnost, delinkvencija, zloupotreba alkohola, duvana, droga i izraženi otpor prema društvenim očekivanjima.Eksternalizujući problemi se u literaturi često nazivaju samo problemima u ponašanju što ćemo i mi prihvatiti u ovom radu. Korišćenje izraza problemi u ponašanju u skladu je sa Teorijom problema u ponašanju Džesora (Jessor) i saradnika, koju su Stejnberg i Moris procenili kao verovatno najuticajniju među teorijskim okvirima za objašnjenje neprilagođenosti tokom adolescencije (Steinberg & Morris, 2001). Prema toj teoriji, problemi u ponašanju se de nišu kao "ponašanje koje odstupa od normi -i društvenih i zakonskih -šireg društva; to je ponašanje koje je socijalno neodobravano od institucija autoriteta i za koje postoji tendencija da pobudi neki oblik odgovora socijalne kontrole -bilo blagi prekor, socijalno odbacivanje ili čak hapšenje" (Donovan, 2005, str. 873). Problemi u ponašanju obuhvataju korišćenje alkohola, problematično pijenje, pušenje cigareta, korišćenje marihuane i drugih ilegalnih droga, opšte devijantno ponašanje (delinkventno ponašanje i druge postupke kršenja normi), rizičnu vožnju i prevremene seksualne odnose (Donovan, ibid.).