Kız Ney İle Bolahenk Akordunun İcrası Ve Notasyonu Rast Kâr-ı Nâtık Örneği

Abstract

Hem solo hem de eşlik sazı olarak icra edilen neyin, günümüzde çoğunlukla beş çeşidi kullanılmaktadır. Bunlar Klasik Türk Müziği teorisindeki akortlara adını veren aynı zamanda birer ney çeşidi de olan mansur (yegâh), kız (hüseyni aşîran), süpürde (rast), müstahsen (ırak) ve bolahenk (dügâh) neylerdir. İcra edilen akorda göre bu ney çeşitlerinden uygun olanı kullanılabileceği gibi farklı akortlardaki icralarda tek bir ney, göçürme yapılarak da kullanılabilir. Aynı zamanda bu durum neyde bir ustalık göstergesi olarak kabul edilir. Çalışmada; Dede Efendi'nin Rast Kâr-ı Nâtık eseri, içerisinde birçok makam geçkisi barındırması ve bu özelliği ile farklı perdeler üzerinde göçürme yapma imkânı sağlaması açısından örnek eser olarak seçilmiştir. Seçilen örnek eser kız ney ile icrada bolahenk akorda göçürülerek notaya alınmış ve yapılan makam geçkileri analiz edilmiştir. Çalışmada ayrıca neyde göçürme icra konusunda teknik zorlukların aşılmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

New Chord Propositions In Line With The Homophonies Of The Steady Tunes Of Rast

“…Üstelik bu durum, neyzenler arasında ustalık göstergesi olarak kabul edilmektedir. (Köroğlu, 2020) Günümüze kadar uygulanmış ve halen uygulanmakta olan Türk müziği akort sisteminde ney çalgısının "Bolahenk Nısfiye" boyu esas alınmış ve diyapozonun 440 titreşimli la sesi, neva perdesi (Türk müziğindeki karşılığıyla re sesi) olarak kabul edilmiştir.…”

“…Günümüz Türk müziği icralarında Mansur (A= yegâh 2 ), Kız (A=hüseyni aşîran), Sipürde (A=rast), Müstahsen (A=ırak) ve Bolahenk 3 (A=dügâh) düzenleri, en tercih edilen ahenkler olarak kullanılmaktadır. (Sarı, 2012;Köroğlu, 2020) Ancak hanende ve neyzenler bazen çalınması tercih edilen bu ahenklerden icraya zorunlu olarak yönlendirilebilmekte, hatta bazı kurum ve kuruluşlarda belirli bir ahenkte fikir birliğine varılamamasından ötürü solist hanendelere eşlik konusu problem oluşturabilmektedir. Öte yandan tüm çalgıların Bolahenk düzene göre akortlanmaları sebebiyle, neylerin bulunmadığı topluluklarda enstrümantal eserler Bolahenk düzen üzerinden seslendirilmektedir.…”