Koniunkcja demokracji i gospodarki? Perspektywa Centesimus annus

Abstract

W artykule dokonana jest analiza relacji demokracji i gospodarki w perspektywie encykliki Jana Pawła II Centesimus annus. Powszechnie przyjmowana w latach '90 XX w. teza o zależ-ności kapitalizmu od demokracji jest obecnie kwestionowana. Z jednej strony nowe fenomeny polityczne jakimi są rosnące w siłę ruchy populistyczne czy alterglobalistyczne z drugiej zaś nowe zjawiska gospodarcze jak working poor, pojawienie się prekariatu oraz finansjalizacja gospodarki zmuszają do postawienia pytania o przyszłość państwa demokratycznego. Jego dotychczasowa formuła wydaje się już na wyczerpaniu, natomiast wciąż nie jest klarowne, w którym kierunku mogłaby nastąpić jej metamorfoza. Słowa kluczowe: demokracja, kapitalizm, Centesimus annus, kryzys gospodarczyThe article presents the analysis of the relationship between democracy and economy in the perspective of the encyclical letter of John Paul II Centesimus annus. The thesis of the dependence of capitalism upon democracy, commonly accepted in the 1990s, is now being called into question. On the one hand, new political phenomena such as growing populist or alter-globalist movements, on the other hand, new economic phenomena such as the working poor, the emergence of precariat and the financialization of the economy raise questions about the future of the democratic state. Its existing formula seems to come to an end, however, it is still not clear in which direction its metamorphosis could happen.Key words: democracy, capitalism, Centesimus annus, economic crisis Wprowadzenie W debacie nad przyszłością demokracji nie można pomijać jej związku z gospodarką. Sięgając po ćwierćwieczu od ogłoszenia Centesimus annus (CA) do tekstu tego ważnego dokumentu warto zapytać, czy głos Jana Pawła II wnosi coś do tej debaty. Czy ustawione w 1991 r. drogowskazy także dziś wskazują właściwy kierunek? W niniejszym tekście 77ZESZYTY SPOŁECZNEJ MYŚLI KOŚCIOŁA zostanie podjęta próba identyfikacji najważniejszych zjawisk, procesów czy tendencji na styku demokratycznej polityki i gospodarki, które ujawniły się w ciągu ostatnich 25 lat, a następnie -spojrzenia na nie przez pryzmat nauczania zawartego w encyklice. Innymi słowy, chodzi tu o ustalenie, co napisałby Jan Paweł II w encyklice ogłoszonej z okazji 125-rocznicy Rerum novarum. Wobec dynamiki przemian, których jesteśmy świadkami, zwłaszcza rozdział II CA, zatytułowany "«rzeczy nowe» naszych czasów", w 2016 r. zapewne musiałby zostać napisany na nowo. Rzeczywistość gospodarcza wygląda przecież dziś inaczej niż w 1991 r.W punkcie wyjścia tych rozważań jeszcze raz zostanie przywołana coraz częściej kwestionowana teza o współzależności demokracji i wolnego rynku (1). Następnie przyjrzymy się tym (wybranym) przemianom gospodarczym, które wpływają na kondycję demokratycznego państwa (2). Wreszcie zapytamy o możliwe scenariusze rozwoju sytuacji dotyczące relacji między demokratycznym państwem prawa a życiem gospodarczym (3). Problem współzależności demokracji i wolnego rynkuW naukach o polityce, a jeszcze bardziej w potocznej świadomości nierozerwa...

Moral Threats in Finances in the Light of Catholic Social Thought (Selected Issues)

“…The process of displacing the actual exchange of goods and services from the areopagus of the economy by financial markets, focused on the abstract multiplication of money, i.e. the domination of the socalled "casino capitalism" with its spiral of debt poses a problem for itself [Dylus 1998].…”