Kontekst konstrukcji idei wolnej woli na przykładzie psychobiografii Skinnera, Fromma i Rogersa

Abstract

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest analiza rozwoju konceptu (wolnej) woli w pracach Burrhusa F. Skinnera, Ericha S. Fromma oraz Carla R. Rogersa – trzech badaczy, którzy w XX wieku przywrócili rozważania o woli w psychologii zarówno amerykańskiej, jak i światowej.
 PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zadano pytanie badawcze o możliwe czynniki mające wpływ na rozwój idei woli, determinizmu i indeterminizmu, a także ich związku z postrzeganiem człowieka (maszyna poddana kontroli środowiska versus żywa istota dokonująca świadomego wyboru). Analiza została wykonana z użyciem autorskiego Teoretycznego Narzędzia Badawczego, na pod- stawie metody kontekstu konstrukcji (context of construction) stworzonej przez Kurta Danzigera (1990), przedstawiciela nowej historii psychologii.
 PROCES WYWODU: Perspektywa nowej historii psychologii, będąca niejako poszerzeniem Runyana (1992) metody psychobiograficznej z wykorzystaniem założeń psychologii krytycznej, pozwoliła na zapoznanie się z koncepcjami Skinnera, Fromma i Rogersa z uwzględnieniem ich życiorysów. Literaturę przedmiotu poddano dogłębnej analizie, zwrócono uwagę na związek biografii autorów z ich powstałymi w późniejszym czasie koncepcjami psychologicznymi.
 WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonych badań wynika, że na rozwój koncepcji woli i pojmowania człowieka w teoriach Skinnera, Fromma i Rogersa mogły mieć wpływ prywatne wydarzenia z ich życia, takie jak hermetyczny styl wychowania w domu rodzinnym, sytuacja polityczna, zmiana środowiska czy doświadczenia traumatyczne.
 WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zwrócono uwagę na fakt, że teorie psychologiczne nie powstają w próżni aksjologicznej czy biograficznej, bywają konstruowane z uwzględnieniem znaczących doświadczeń danego badacza.