W przypadku pomiaru odchyłek kształtu elementów obrotowych powszechnie stosowane są strategie równomiernego próbkowania. Jednak nie zawsze dają one pożądane rezultaty, jeśli na mierzonej powierzchni występują znaczne lokalne nierówności. Wówczas lepszym rozwiązaniem mogłyby być strategie nierównomiernego próbkowania, w których trajektoria skanowania zostaje dopasowana do przewidywanych lub wykrytych nierówności. W artykule przedstawiono krytyczny przegląd strategii opisywanych w normach oraz w literaturze naukowej, umożliwiających pomiar odchyłek kształtu elementów obrotowych. SŁOWA KLUCZOWE: pomiar, odchyłka kształtu, strategia adaptacyjna, nierównomierne próbkowanie Uniform sampling strategies are commonly applied to measure form deviations of rotary elements. However, such strategies do not always provide desired results, if there are significant local irregularities on the surface. In such cases it is better to apply non-uniform sampling strategies that allow fitting the scanning trajectory to predicted or detected model of irregularities. The paper presents a critical review of strategies for measurements of form deviations of rotary elements that are described in international standards and in the scientific literature. KEYWORDS: measurement, form deviation, adaptive strategy, non-uniform sampling Elementy obrotowe stanowią znaczącą i liczną grupę części maszyn, występującą w wielu gałęziach przemysłu (np. w branży łożyskowej, samochodowej czy w przemyśle energetycznym). Najczęściej używanymi obrotowymi czę-ściami maszyn są walce i elementy sferyczne, nierzadko jednak tworzące tych elementów mogą mieć kształt stoż-ka, baryłki lub siodła. Wymagania dotyczące dokładności kształtowo-wymiarowej elementów obrotowych są bardzo wysokie. Dlatego ważne jest zastosowanie odpowiedniej metody pomiaru ich odchyłek kształtu. Zazwyczaj kontrola odchyłek kształtu elementów obrotowych jest przeprowadzana na podstawie analizy wyników pomiarów 2D.Mniej powszechny jest pomiar parametrów przestrzennych, które odnoszą się do całej powierzchni, a nie jedynie do zarysów 2D. Obecnie pomiary parametrów 3D są w praktyce ograniczone do pomiarów odchyłek walcowości. Zarysy walcowości są mierzone z użyciem specjalistycznych systemów wykorzystujących zasadę pomiaru zmian promienia. Nowoczesne systemy tego typu mogą być stosowane również do pomiaru prostoliniowości tworzących oraz odchyłki płaskości płaszczyzny czołowej elementów. Przyrządy promieniowe mają bardzo wysoką dokładność, zwykle < 1 µm. Niemniej jednak obszar zastosowania tych systemów jest ograniczony do pomiarów okrągłości, walcowości oraz - w niektórych przypadkach, jak wspomniano -do pomiarów zarysów prostoliniowości tworzących, a także odchyłki płaskości płaszczyzn czołowych. W obszarze metrologii wielkości geometrycznych obserwowany jest dynamiczny rozwój metrologii współ-rzędnościowej. Rośnie dokładność współrzędnościowych maszyn pomiarowych i z tego powodu są one coraz czę-ściej stosowane również w pomiarach odchyłek kształtu elementów obrotowych, jeśli oczywiście tole...