Matbaa%20%c3%96ncesi%20Osmanl%c4%b1%20Toplumunda%20Kitaba%20Sahip%20Olmak%20ya%20da%20Olamamak%3a%20Bir%20Maliyet%20Hesab%c4%b1%20Denemesi%2f%c3%96nerisi

Abstract

Barut-ateşli silah teknolojisi, pusula, kâğıt ve matbaa erken modern dönem olarak adlandırılan 1450-1750 arası döneme damgasını vuran dört büyük icat olarak kabul edilir. Barutun, ateşli silahlarda kullanımı Avrupa'da Feodalitenin yıkılmasını ve milli devletlerin kurulmasını sağlamıştır. Pusula ise yeni coğrafi keşiflerin önünü açarak yenidünyaların keşfini sağlamıştır. Kâğıt-matbaa da bilgiye erişimi kolaylaştırdığı ve ucuzlattığı için insanlık tarihinde büyük bir değişime neden olmuştur. Erken modern dönemin başlarında icat edilen matbaanın, Osmanlı Devletinde Müslüman reaya tarafından kullanılmaya başlanması ilgili dönemin sonlarına tekabül eder. Bu gecikmenin nedeni, İbrahim Müteferrika tarafından kurulan matbaanın başarılı olup olmadığı, olduysa ne kadar başarılı olduğu gibi hususlar ciddi bir tartışma konusu olma özelliğini muhafaza etmektedir. Bu çalışma Müteferrika matbaasının ne kadar başarılı olduğu, kitap maliyetlerinde ne kadar bir ucuzlama sağladığı sorularına cevap verme amacındadır. Amaca ulaşmak için yazma eserler ile matbu eserlerin kıyaslanması hususunda bir maliyet hesabı önerilmektedir. Matbaanın kitap maliyetlerinde meydana getirdiği ucuzlama, matbu kitabın el ile yazılması durumunda ortaya çıkacak maliyet ile kıyaslanmasıyla ortaya konabilir. Elde edilen sonucun daha anlamlı olabilmesi için kıyaslamada kullanılan yazma kitap maliyetleri ile matbu kitap maliyetleri, kitabın potansiyel müşterisi konumunda bulunan bir vasıfsız işçi, bir vasıflı işçi ve bir müderrisin yevmiyesine bölünerek, kitapların emek cinsinden maliyetleri üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır.