Meyve ve sebzelerde bulunan biyoaktif bileşenlerin sağlık üzerine etkileri

Abstract

Doğal besin kaynağının yanı sıra biyoaktif bileşenler bakımından zenginleştirilmiş besinler fonksiyonel besinler (fermente gıdalar, meyve sebzeler, hayvansal gıdalar, sert kabuklu sebzeler vb.) olarak tanımlanmaktadır. Fonksiyonel besinlerin içerdiği biyoaktif bileşenler (karotenoidler, fenolik bileşikler, glikosinolatlar, lignanlar, organosülfür bileşikleri ve bitki sterolleri vb.) kalp damar hastalıkları, kanser, hipertansiyon, ateroskleroz, diyabet gibi hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde etkili olan biyoaktif bileşenleri içeren fonksiyonel besinlerin günlük olarak tüketilmesi büyük bir önem kazanmaktadır. Bu çalışmada kullanılan literatür; 2000-2021 yılları arasında yapılan İngilizce ve Türkçe çalışmalar Pubmed, Science Direct, Google Akademik veri tabanları taranmıştır. Yapılan taramalarda “fonksiyonel besin (functional food), biyoaktif bileşenler (bioactive compounds), meyve ve sebze (fruit and vegetable), sağlık (health)” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Son zamanlarda fonksiyonel besin olan meyve ve sebzelerde bulunan biyoaktif bileşenler (askorbik asit, tokoferoller, karotenoidler, flavonoidler, fenolik asitler ve tiyoller gibi) üzerine gerçekleştirilen çalışmalardan elde edilen sonuçlar dikkate alınarak meyve ve sebzelerin sağlığımız üzerine etkisi literatür ışığında detaylı şekilde ele alınarak derlenmiştir. Bu bağlamda günlük meyve vesebze tüketiminin kanser, kardiyovasküler hastalık, osteoporoz ve diyabet gibi hastalıkların etkilerini azalttığı, meyve ve sebzenin sağlıklı yaşam için vazgeçilmez fonksiyonel besinler olduğu ortaya konulmaktadır. Bu nedenle meyve ve sebzelerde bulunan biyoaktif bileşenleri derinlemesine incelemek ve etki mekanizmalarını belirlemek gereklidir. Çalışmalar, meyve ve sebzelerde bulunan biyoaktif bileşenlerin gıda güvenliği açısından değerlendirilmesi ve meyve ve sebzelerin beslenmemize yer verilmesi sürecinde etkili olacaktır.