Mictieklachten bij oudere mannen: luts

Abstract

Samenvatting Lower urinary tract symptoms (LUTS) zijn een bij oudere mannen veelvoorkomend probleem. Naast de in de NHG-standaard behandelde anamnese en lichamelijk onderzoek, heeft de huisarts de mogelijkheid om een beter inzicht te krijgen in de aard en de ernst van de klachten door het gebruik van klachtenscore, mictiedagboek en eenvoudige flowmetrie. Deze aanvullende onderzoeken worden hier besproken. Vervolgens zal de huisarts in overleg met de patie¨nt kiezen voor een afwachtend beleid, medicamenteuze therapie of verwijzing naar een urologisch specialist. De huidige therapiemogelijkheden, zowel medicamenteus, minimaal invasief als chirurgisch zullen kort worden behandeld. Inleiding en terminologieBenigne prostaathyperplasie (BPH) is een goedaardig fenomeen dat, onder invloed van het (dihydro)testosteron, vanaf het dertigste levensjaar in de prostaat wordt waargenomen en boven de 80 jaar bij 90% van de mannen voorkomt. 1Traditioneel wordt bemoeilijkte mictie of prostatisme bij mannen boven de leeftijd van 50 jaar gezien als een klacht die veroorzaakt wordt door benigne prostaathyperplasie (BPH). Hoewel er een relatie bestaat tussen prostaatvergroting en het optreden van acute blaasretentie enerzijds en het verrichten van prostaatchirurgie anderzijds, is het verband tussen de klachten die door de patie¨nt worden ervaren en de grootte van de prostaat of de mate van obstructie door de prostaat niet groot. Zo bleken er bij vrouwen vergelijkbare klachten te bestaan en zijn er mannen met een bewezen obstructie die geen klachten hebben. Hedendaagse inzichten in de pathofysiologie van de mictieklachten geven aan dat er naast de mechanische obstructie door de prostaat ook sprake is van een veranderende blaasfunctie en een dynamische obstructie door spiervezels rond de urethra en de prostaat. Er ontstond dan ook steeds meer twijfel over de juistheid van het begrip BPH en in 1994 is de term Lower Urinary Tract Symptoms (LUTS) geı¨ntroduceerd door Abrams. Hij constateert dat vasthouden aan BPH verwarrend werkt in het dagelijks werk en suggereert de term LUTS voor de klachten met betrekking tot problemen bij het vullen van de blaas (frequente mictie, drang en urgeincontinentie) en problemen bij de mictie (hesitatie, slappe straal, persen, residugevoel en de onderbroken straal).2 De recent herziene NHG-standaard gebruikt in plaats van LUTS het vergelijkbare begrip bemoeilijkte mictie.3 De term benigne prostaathyperplasie zou vervolgens alleen nog gebruikt moeten worden als een histologische en niet meer als een klinische diagnose. De diagnostiek van LUTS AnamneseOngeveer 20-25% van de Nederlandse mannen boven de 50 jaar heeft mictieklachten en tweederde van deze mannen zoekt daarvoor medische hulp. De klachten kennen in de loop van de tijd een erg wisselend beloop. 4 De anamnese is een belangrijk instrument in de diagnostiek bij LUTS-klachten. Patie¨nten komen vaak spontaan al met klachten over de zwakkere straal, de frequentere mictie (met name in de nacht), de urge-klachten en het gevoel niet helemaal uit te kunnen p...