Młodzi dorośli. Wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji systemowej

Abstract

WSTĘPSkala i kierunki ruchliwości (mobilności) społecznej są uważane za jedne z najważniejszych socjologicznych wskaźników otwartości społeczeństw, w szczególności interesujące i istotne wydaje się być jej występowanie w czasie szybko transformującej się społecznej i gospodarczej rzeczywistości. Jak piszą Daniel Bertoux i Paul Thompson, "procesy ruchliwości społecznej stanowią integralny element układu metabolicznego i główny mechanizm regulacji społeczeństw, zarówno w odniesieniu do ich trwania, jak i zmiany w czasie" (Bertaux, Thompson 2007: 1). Choć literatura dotycząca różnorodnych zagadnień związanych z przemianami struktury społecznej, w tym dystrybucji szans życiowych w Polsce po 1989 roku, jest bogata, wciąż istnieją luki w wiedzy na temat sytuacji konkretnych grup czy kategorii społecznych. Podejmowane w ostatnim dwudziestoleciu badania procesów mobilności między-i wewnątrzgeneracyjnej zachodzących w polskim społeczeństwie miały przede wszystkim charakter ilościowy i służyły nakreśleniu całościowego obrazu zmian w skali makro. Przykłady studiów pozwalających ten obraz zniuansować, angażujących jakościowe lub mieszane metody, a także uwzględniających perspektywę mezzo, mikrospołeczną i indywidualną czy specyficzne konteksty i uwarunkowania wędrówek pozycyjnych, są znacznie mniej liczne (np. Firkowska-Mankiewicz 1999, Grochalska 2011, Mach 2003, Rokicka, Starosta 2004, Zielińska 1997. Warto też, za Bogdanem Machem (2005), zwrócić uwagę, że w okresie głębokich zmian społecznych szczególnego znaczenia nabierają badania nad losami kohort lub pokoleń. Zmieniają się bowiem społeczne ramy indywidualnych biografii, a wraz z nimi konfiguracje tego, co w nich "społeczne" i "indywidualne". Kategorię, którą warto interesować się w sposób szczególny, stanowią osoby, które wchodziły w dorosłość w momencie przełomu ustrojowego (Mach 2005: 12-18) i później, zmuszone do podejmowania kluczowych życiowych decyzji, a także kształtowania http://dx.doi.org/10.18778/7969-984-1 10Młodzi dorośli -wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji... tożsamości, hierarchii wartości, nawyków i stylów życia w warunkach radykalnie odmiennych niż przedstawiciele starszych generacji. Z drugiej strony, pogłębiające się zróżnicowanie przestrzenne społeczeństwa polskiego powoduje, że odmienność dostępnych ludziom zasobów umoż-liwiających zajęcie określonych pozycji społecznych należy wiązać nie tylko z charakterystyką ich rodzin pochodzenia czy instytucjonalnego "reżimu ruchliwości" (Esping-Andersen 1993, DiPrete 2002 warunkującego drożność kanałów ruchliwości społecznej w skali makro, ale także ze specyfiką miejsca, w którym przebiegają ich biografie. Na omawiane tu zjawiska trzeba też patrzeć przez pryzmat podejmowanej po 1989 roku reformy polityki publicznej i towarzyszącej jej decentralizacji, którą, za Jadwigą Staniszkis (2001: 93), można określić jako demontaż resztek państwa opiekuńczego.W debacie publicznej i w refleksji naukowej ostatnich dwóch dekad wiele miejsca poświęcono dużym miastom, postrzeganym przeważnie jako potencja...

Społeczeństwo obywatelskie w klasowym zwierciadle

“…Definiowanie tego, czym jest klasa średnia, odbywa się również w opozycji wobec klas ludowych [Rek-woźniak 2016]. Przedstawiciele tych ostatnich, do których zalicza się szczególnie robotników czy rolników (byłych pracowników PGR-ów), jak i po prostu mieszkańców mniej zurbanizowanych i peryferyjnych miejscowości bądź regionów, stali się w okresie transformacji przedmiotem swoistej społecznej orientalizacji, tj.…”

Dyskursywny obraz Łodzi w mediach

“…Ważnym etapem było ukazanie się serii wydawniczej Judaica Łódzkie, która prezentuje publikacje związane z historią i kulturą Żydów w Łodzi, ze szczególnym uwzględnieniem wieku XIX i XX. Znalazły się tam tłumaczenia literatury pięknej na język polski (Rabon 2016) oraz monografie dotyczące łódzkiego getta (Löw 2012) i wkładu Żydów w rozwój gospodarczy ziem polskich (Pieczewski 2014;Skodlarski i in. 2014).…”

Moving between the fields. On the role of family in the experiences of intergenerational upward mobility

“…However, unlike the studies conducted in the UK, France or the US (cf. Crew, 2020;Friedman, 2016;Hanley, 2017;Reay, 2018), in Poland, there is still relatively little research dedicated to the biographical experiences of crossing class boundaries (Łuczaj, 2023;Rek-Woz ´niak, 2016). Simultaneously, such an approach enables the acquisition of deeper insights into social mobility.…”