Na początku lat 20. XXI wieku nastąpiła istotna zmiana uwarunkowań funkcjonowania gospodarki światowej wywołana przez wydarzenia o charakte- rze pozaekonomicznym pandemię COVID-19 oraz wojnę w Ukrainie wywo- łanej przez Federację Rosyjską. Ekonomiści i politolodzy wskazują na narastają- cą niestabilność gospodarki światowej, której skala według wielu ekspertów jest największa od wielu lat. Stwarza to nowe wyzwania przed wszystkimi pod- miotami funkcjonującymi w systemie gospodarki światowej i powoduje ko- nieczność opracowywania nowych strategii, uruchamiania nowych mechani- zmów oraz podejmowania działań dostosowawczych na różnych szczeblach i na wielu płaszczyznach. Monografia koncentruje się na identyfikacji oraz interpretacji działań dosto- sowawczych do zakłóceń funkcjonowania gospodarki światowej w okresie nie- stabilności wywołanej wybuchem pandemii oraz wojny Rosji z Ukrainą. Przyję- to perspektywę globalną, tj. gospodarki światowej. Postawiono główne pytanie badawcze: Jakie działania dostosowawcze zo- stały podjęte przez podmioty gospodarki światowej w odpowiedzi na wstrząsy wywołane pandemią COVID-19 i wojną w Ukrainie w różnych obszarach funk- cjonowania (społecznych, gospodarczych, technologicznych, handlowych itp.). Następnie sformułowano szczegółowe pytania badawcze jako punkt wyj- ścia do badań prowadzonych w poszczególnych rozdziałach: Jak destabilizacja gospodarki światowej wpływa na problem globalnych nie- równości ekonomicznych? Jakie zagrożenia powoduje zjawisko ekstremalnego bogactwa? Jakie są możliwości rozwiązania problemu ekstremalnych nierówności? Jaka jest rola organizacji międzynarodowych w łagodzeniu problemów spo- łecznych w gospodarce światowej w warunkach niestabilności wywołanej pandemią COVID-19 i wojną w Ukrainie? Jaka jest rola inicjatyw oddolnych w łagodzeniu problemów gospodarczo- -społecznych w gospodarce światowej w warunkach niestabilności? Jakie działania dostosowawcze podjęto w celu stabilizowania globalnych łańcuchów wartości? Jak kształtował się międzynarodowy transfer kapitału w formie ZIB w okre- sie niestabilności wywołanej pandemią COVID-19 oraz wybuchem pełnoska- lowej wojny w Ukrainie? Jakie zmiany zachodzą w narodowych politykach wobec inwestycji zagra- nicznych oraz w międzynarodowych porozumieniach inwestycyjnych? Jakie są kluczowe zagrożenia w obszarze cyberbezpieczeństwa w kontekście konfliktu zbrojnego w Ukrainie? Jakie strategie zaradcze zostały zaimplementowane dla zwiększenia poziomu cyberbezpieczeństwa po wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie? Jaka jest rola finansowania innowacyjności w warunkach niestabilności? W jaki sposób kryzysy wpływają na decyzje o alokacji środków na rozwój technologiczny i innowacje? Jak zmieniła się sytuacja na światowym rynku energetycznym w następstwie pandemii COVID-19, rosyjskiej agresji na Ukrainę oraz napięć na tle wy- zwań polityki klimatycznej i odchodzenia od paliw kopalnych? Monografia składa się ze wstępu oraz ośmiu rozdziałów. W pierwszym z nich poddano analizie kwestię globalnych nierówności ekonomicznych w kontekście wpływu ostatnich zjawisk i problemów destabilizujących gospodarkę światową oraz poważnych wyzwań, jakie ze sobą niosą. W rozdziale tym przedstawiono główne koncepcje ujęcia problemu nierówności ekonomicznych, przeprowadzo- no przegląd literatury i wyników najnowszych badań nad wpływem niestabilno- ści gospodarki światowej na globalne nierówności, nakreślono aktualny wymiar i charakter tego problemu, wskazano zagrożenia i negatywne skutki wynikające z ekstremalnego bogactwa oraz przedstawiono zróżnicowane propozycje i kon- cepcje służące rozwiązaniu problemu drastycznych nierówności ekonomicznych we współczesnej gospodarce światowej. Przedmiotem badań prowadzonych w drugim rozdziale jest rola organizacji międzynarodowych w warunkach globalnej niestabilności. Zaprezentowano dzia- łania podejmowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz Grupę Banku Światowego w okresie pandemii COVID-19, a także aktywność Organi- zacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w odpowiedzi na agresję Rosji na Ukrainę. W trzecim rozdziale zbadano znaczenie inicjatyw oddolnych w warunkach globalnej niestabilności. Uwzględniono w szczególności uwarunkowania oraz typy inicjatyw oddolnych, a także ograniczenia dla ich wdrażania. Rozpoznano rolę inicjatyw oddolnych w ograniczaniu skutków niestabilności globalnej go- spodarki na wybranych przykładach takich inicjatyw podejmowanych w związ- ku z pandemią COVID-19 oraz wojną w Ukrainie. Przedmiotem rozważań prowadzonych w kolejnym – czwartym – rozdziale jest budowa odporności globalnych łańcuchów wartości. Zbadano przyczyny podatności globalnych łańcuchów wartości na wstrząsy i związaną z tym potrze- bę budowy odporności na takie zakłócenia. Zidentyfikowano sposoby budowa- nia odporności globalnych łańcuchów wartości, uwzględniając m.in. replikację produkcji, relokację produkcji, dywersyfikację źródeł zaopatrzenia, zarządzanie zapasami, a także regionalizację globalnych łańcuchów wartości. Badaniami objęto również możliwe działania państwa nakierowane na wzmocnienie odpor- ności globalnych łańcuchów wartości. W piątym rozdziale skoncentrowano się na międzynarodowym transferze kapitału w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) w warunkach globalnej niestabilności. Przedstawiono zmiany skali i struktury ZIB, a także ewo- lucję narodowych polityk inwestycyjnych w odniesieniu do ZIB oraz zmiany wprowadzane w międzynarodowych porozumieniach inwestycyjnych (IIA) w od- powiedzi na narastającą niestabilność w gospodarce światowej. Zbadano również zmiany zachodzące w atrakcyjności inwestycyjnej w warunkach niestabilności globalnej. Rozdział szósty traktuje o cyberbezpieczeństwie w warunkach niestabilno- ści, ze szczególnym uwzględnieniem okresu wojny w Ukrainie. Scharakteryzo- wano rolę cyberbezpieczeństwa, źródła zagrożeń cybernetycznych oraz przykła- dy ataków cybernetycznych. W siódmym rozdziale zwrócono uwagę na rolę finansowania innowacyjno- ści w warunkach niestabilności. Zbadano mechanizmy finansowania innowacji w nowych uwarunkowaniach oraz sformułowano zalecenia dla polityki gospo- darczej w tym zakresie. Ostatni – ósmy – rozdział monografii dotyczy wyzwań dla polityki energe- tycznej w związku z narastającą niestabilnością. Zbadano zmiany zachodzące na światowym rynku energetycznym w następstwie pandemii COVID-19 oraz ro- syjskiej agresji na Ukrainę. Zidentyfikowano działania motywowane wyzwa- niami polityki klimatycznej i odchodzeniem od paliw kopalnych oraz trudności z nimi związane. Do wiodących, wykorzystanych metod badawczych należą analiza i krytyka piśmiennictwa, badanie dokumentów, analiza i konstrukcja logiczna. Monogra- fia powstała na podstawie aktualnej i bogatej literatury przedmiotu, w tym pozy- cji zwartych, artykułów czasopiśmienniczych, raportów, baz danych, netografii (łącznie ponad 300 pozycji źródłowych). W badaniach koncentrowano się w szczególności na działaniach podejmo- wanych w trzeciej dekadzie XXI wieku w odpowiedzi na globalne wyzwania obserwowane w gospodarce światowej, jednak dla porównania rozszerzono ho- ryzont czasowy analiz na wcześniejsze lata. Publikacja jest skierowana do szerokiego grona czytelników. Może stano- wić źródło wiedzy dla pracowników naukowych i praktyków, jak również stu- dentów oraz być wykorzystywana jako pomoc dydaktyczna.
