ÖZKitosan, kitinin kısmen veya tamamen deastilasyonuyla elde edilen değişik moleküler ağrılıktaki bileşikler için kullanılan genel bir terimdir. Doğada yaygın ve bol miktarda bulunması, yüksek canlılara karşı toksik etki göstermemesi, mikroorganizmaları inhibe etmesi, biyolojik olarak parçalanabilmesi, biyo-uyumlu olması, kimyasal ve fiziksel özellikleri bakımından diğer birçok biyopolimere göre üstün özellikler göstermesi nedeniyle kitosan başta gıda olmak üzere su, ilaç, kozmetik, ziraat, tıp, kâğıt, tekstil, mikrobiyoloji, immünoloji, biyoteknoloji, ters osmoz membranları gibi birçok alanda kullanım olanağı bulmaktadır. Bu derleme, kitosanın antimikrobiyal aktivitesi ve etki mekanizması, antimikrobiyal aktivitesini etkileyen faktörler ve gıda endüstrisinde kullanımı ile ilgili bilgileri içermektedir.Anahtar Kelimeler: Kitosan, antimikrobiyal aktivite, etki mekanizması, gıda
CHITOSAN AND ANTIMICROBIAL PROPERTIES ABSTRACTChitosan is a collective name used for a group of compounds having various molecular weights, which are produced from chitin by partially or fully de-acetylating. Because of its distinctive biological and physicochemical properties, including non-toxic, biocompatible, biodegradable, antimicrobial, antioxidant, anticancer and non-antigenic activities, chitosan has found many applications in different areas such as: food, water treatment, pharmaceutical, cosmetics, agriculture, biomedical, paper, textile, microbiology, immunology, biotechnology and reverse osmosis membranes. This review gives information about antimicrobial activity of chitosan, its mode of action against microorganisms, factors affecting its antimicrobial activity and its application in food industry.Keywords: Chitosan, antimicrobial activity, mode of action, food
GİRİŞKitosan [(C 6 H 11 NO 4 ) n (C 8 H 13 NO 4 ) m ], ilk kez Bradconnot tarafından 1811 yılında tanımlanmış olan kitinin (β-1,4-poli-N-asetil-D-glukozamin) kısmen veya tamamen deasetilasyonu ile elde edilen antimikrobiyal özelliğe sahip bir heteropolisakkarittir [1,2]. Kitinin deasetilasyonu sonucu elde edildiği için kitosan, farklı oran ve sayıda 2-amino-2-deoksi-β-D-glukopiranoz (D-glukozamin, deasetile form, yaklaşık % 80) ve 2-asetamido-2-deoksi-β-D-glukopiranoz (N-asetil-D-glukozamin, asetile form, yaklaşık % 20) moleküllerinin β-(1,4) bağı ile bağlanması sonucu oluşan düz zincirli bir kopolimerdir. Bu iki molekülün sayısı ve dizi içerisindeki sırası