Radikoj kaj vortoj en esperanto

Abstract

Tiu ĉi studo traktas la parolpartan sistemon de esperanto sur la niveloj de la semantike difinitaj radikoj kaj de iliaj sintaksaj vortigoj. Dum pli ol jarcento tiu ĉi temo, konata kiel la demando pri la (sen)kategorieco de la radikoj, estas kontroversa inter gramatikistoj. Aplikante la teorian kadron de la Funkcia Diskurs-Gramatiko, la aŭtoro refutas la Akademian pozicion favore al tri-membra kategoria radikaro (verba, substantiva kaj adjektiva-adverba) kaj kontraŭproponas bazan sistemon de senkategoriaj aŭ flekseblaj radikoj kun subsistemo de radikoj kun verba-neverba disspecialiĝo. La evoluon de la lingvo markas kreskanta uzado de radikoj en senperaj verbigoj, kies vortsignifoj konsiderinde kaj neantaŭdireble preteras sian funkcian pravigon. Radiko montranta tiun fenomenon estas priskribebla kiel origine fleksebla radiko, splitiĝinta en du heterosemajn, el kiuj unu specialiĝis por verba aplikado. Kvankam la hipotezata evoluado de fleksebla aŭ senkategoria al miksita parolparta sistemo perturbas la senperan rilaton inter la semantiko kaj la sintakso de esperanto kaj malfavore influas la lernfacilecon de la lingvo, la verba-neverba dikotomeco kiel la unua paŝo al nefleksebliĝo respegulas demonstreble naturan procezon inter etnaj lingvoj.

Enkorpigado kiel vortfara metodo en Esperanto

“…La nun prezentata studo estas ero en serio pri la vortfarado en Esperanto laŭ la perspektivo de la universala lingvoteorio kiu nomiĝas Funkcia Diskurs-Gramatiko (FDG). Krom kelkaj artikoloj pri aliaj specifaj temoj, kiujn mi ne aparte referencos ĉi tie, la plej gravaj antaŭe aperintaj estas Jansen (2013aJansen ( , 2013bJansen ( , 2016Jansen ( kaj 2020. Tiu ĉi verkaro estis forte inspirita de Lyons (1977) kaj de Hengeveld kaj Mackenzie (2008).…”

“…2 Szerdahelyi (1976: 4, 9) nomis la formon kun la sta s ke rivelebla plej alta ŝanco de vor ĝo la primara (vort)formo. 3 Tiu ĉi tezo es s induk ta en Jansen (2013aJansen ( , 2013b el la fruaj lingvospriskriboj de Esperanto kaj la lingvouzo kiu es ĝis sur u bazo. Tiuloke mi aten gis pri la konstatebla iompost-ioma forlaso de la origina sintaksa flekseblo kun neambigua signifo-atribuo al ĉiu neprimara vorto, direkte al sintaksa specialiĝo de pli kaj pli da radikoj, tutunue -kaj konforme kun observoj interlingve -per la akcepto de verbaj radikoj kun aparta signifo.…”

“…S = subjekto, V = verbo, O = (rekta) objekto. 5 Kontrast-enfokusigoj, precipe kombine kun la negacio, estas detale trak taj enJansen (2008). 6 En la sekva diskuto kun o a kontras go de "dekstra" kaj "maldekstra" mi preferas uzi "liva" por la ĉi-lasta.…”