Radio. Tu słowo wygrywa

Abstract

Któż z nas jest dziś "słuchaczem gorliwym"? Tak osobę słuchającą radia z uwagą nazywa Stanisław Jędrzejewski, medioznawca, przewodniczący Rady Nadzorczej Polskiego Radia. Czy można jednak słuchać uważnie, wykonując w tym samym czasie inne czynności? Większość z nas słucha dziś radia przy okazji-jadąc samochodem, robiąc zakupy, gotując obiad, często też pracując umysłowo. Słuchania radia nie celebrujemy. Włączamy je odruchowo, bez względu na porę dnia czy wykonywaną pracę. "Jesteśmy. Nie przeszkadzamy" − mówi Darek Maciborek, dziennikarz muzyczny radia RMF FM [Wiadomości, TVP, 13.02.2013]. Radio stało się naszym kompanem dnia, "zastępuje modlitwę poranną i wieczorną" [Goban-Klas 1997: 17], jest dyskretnym towarzyszem. Tak dyskretnym, że często niezauważonym. Jak pisze Monika Wawer, "radio dzisiaj jest słuchane nieuważnie, […] jest dźwięczącym tłem naszej codzienności − włączane rano, później po prostu sobie gra" [Wawer 2011: 379]. Jednak są takie momenty w radiu, kiedy powierzchowny odbiór zostaje zawieszony, kiedy aktywujemy słuchacza. Staje się to wtedy, kiedy na antenie pojawia się słowo. "Jego Majestat słowo", jak zwykł mówić o radiu Melchior Wańkowicz. Słowo zmusza do skupienia. Dzięki niemu poważniej traktujemy radio. Przypominamy sobie o jego istnieniu. Dzięki słowu radio staje się niestrudzonym informatorem, ale też doradcą. Grażyna Stachyra pisze tak: "Odbiorca poddaje refleksji to, co słyszy w danym momencie, przez co odbiera przekaz emocjonalnie. Mechanizm ten stanowi o magii radia" [Stachyra 2008: 61]. Słowo w radiu pełni też inną, dużo ważniejszą funkcję-pobudza wyobraźnię. Wszystko za sprawą braku obrazu. Pięknie powiedział McLuhan: "Radio jest okryte aurą niewidzialności" [McLuhan 2004: 390]. Zasadniczą cechą radia, odróżniającą je od innych mediów, jest brak audiowizualnego sposobu percepcji. "Przekaz radiowy nie tylko naruszył integralność takiego sposobu odbioru rzeczywistości, ale wręcz ją utracił: oddzielając głos od wyglądu ludzi i przedmiotów,